Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 (Sách Cánh diều) - Bài: Đọc hiểu văn bản "Về thăm mẹ"

bài thơ hay nhất 1992 - Báo  Văn nghệ Quân đội 
+ Tặng thưởng chùm thơ hay nhất 2001 - Báo  Văn nghệ 
+ Giải B cuộc thi thơ Lục bát 2002-2003 
1. Tác giả 
I. Tìm hiểu chung 
2. Văn bản 
01 
02 
03 
Con về thăm mẹ chiều đông 
Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà 
Mình con thơ thẩn vào ra 
Trời đang yên vậy bỗng òa mưa rơi 
Chum tương mẹ đã đậy rồi 
Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa 
Áo tơi qua buổi cày bừa 
Giờ còn lủn củn khoác hờ người rơm 
Đàn gà mới nở vàng ươm 
Vào ra quanh một cái nơm hỏng vành 
Bất ngờ rụng ở trên cành 
Trái na cuối vụ mẹ dành phần con 
Nghẹn ngào thương mẹ nhiều hơn 
Rưng rung từ chuyện giản đơn thường ngày 
04 
Thể loại: Thơ lục bát 
+ Nhịp thơ: ngắt nhịp chẵn 2/2/2 hoặc 4/4 
+ Dòng thơ: gồm các dòng lục và dòng bát xen kẽ. 
+ Vần: bài thơ được gieo vần đặc trưng cho thể lục bát 
đông 
không 
nhà 
ra 
òa 
rồi 
ngồi 
mưa 
bừa 
vành 
cành 
dành 
hơn 
đơn 
Bố cục 
P1: 
Hoàn cảnh người con về thăm mẹ 
P2: 
Hình ảnh người mẹ 
trong cảm nhận của người con 
P3: 
Tình cảm của người con dành cho mẹ 
PHIẾU HỌC TẬP 
1 
Hoàn cảnh người con trở về thăm mẹ 
 Thời gian 
 Không gian 
. 
 Cảm nhận của em: 
. 
. 
 Cảm nhận của em: 
. 
Đánh giá chung  
PHIẾU HỌC TẬP 
1 
Hoàn cảnh người con trở về thăm mẹ 
 Thời gian 
 Không gian 
- Chiều: là thời điểm gợi nhiều cảm xúc nhớ thương; 
- Mùa đông: gợi cảm giác lạnh lẽo 
- Bếp chưa lên khói, mẹ không có nhà ; 
 Bếp lửa tượng trưng cho hơi ấm, cho mái nhà, gắn liền với hình ảnh mẹ tần tảo, vun vén chăm lo cho gia đình. 
- Trời đang yên vậy bỗng òa mưa rơi . 
Câu thơ có thể hiểu theo 2 cách : 
. Trời mưa ; 
. Gợi ra hình ảnh người con òa khóc vì nhớ mẹ, thương mẹ. 
➩ Hoàn cảnh đặc biệt, là cơ hội để tác giả tĩnh tâm quan sát ngôi nhà để hiểu thêm về mẹ, về cuộc đời mẹ. 
PHIẾU HỌC TẬP 2 
Hình ảnh người mẹ trong cảm nhận của người con 
1. Tìm và gạch, nhận xét về những hình ảnh, cảnh vật quanh ngôi nhà của mẹ. 
........ 
2. Chỉ ra và nêu tác dụng các biện pháp tu từ mà tác giả đã sử dụng trong khổ thơ 2, 3. 
........ 
........ 
3. Qua những hình ảnh ấy, ta cảm nhận được ở mẹ những phẩm chất tốt đẹp nào? 
........ 
........ 
Chum tương mẹ đã đậy rồi 
Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa 
Áo tơi qua buổi cày bừa 
Giờ còn lủn củn khoác hờ người rơm 
Đàn gà mới nở vàng ươm 
Vào ra quanh một cái nơm hỏng vành 
Bất ngờ rụng ở trên cành 
Trái na cuối vụ mẹ dành phần con 
→ Các sự vật quen thuộc, đời thường, gần gũi, gắn liền với mẹ hàng ngày. 
→ Thậm chí nhiều sự vật còn có vẻ cũ kĩ, xấu xí, không trọn vẹn. 
- Nghệ thuật: 
+ Hình ảnh ẩn dụ  "nón mê", "áo tơi"  → gợi hình ảnh người mẹ lam lũ, tảo tần. 
+ Liệt kê:  chum tương, nón mê, áo tơi, ... 
+ Nhân hóa nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa, áo tơi khoác hờ người rơm . 
- Qua đó ta thấy được: 
+ Mẹ rất chu đáo; 
+ Mẹ tiết kiệm, giản dị, vất vả, tảo tần nuôi con khôn lớn; 
+ Mẹ yêu thương con, dành tất cả những gì tốt đẹp cho con. 
➩ Người mẹ tần tảo, hi sinh cho con mà quên bản thân mình.  
Chum tương mẹ đã đậy rồi 
Nón mê xưa đứng nay ngồi dầm mưa 
Áo tơi qua buổi cày bừa 
Giờ còn lủn củn khoác hờ người rơm 
Đàn gà mới nở vàng ươm 
Vào ra quanh một cái nơm hỏng vành 
Bất ngờ rụng ở trên cành 
Trái na cuối vụ mẹ dành phần con 
PHIẾU HỌC TẬP 2 
Hình ảnh người mẹ trong cảm nhận của người con 
1 
 Tâm trạng, cảm xúc người con như thế nào trong lần về thăm mẹ? Liệt kê các từ ngữ chỉ tâm trạng, cảm xúc đó? Xét về cấu tạo, những từ ngữ đó thuộc loại từ gì? 
Qua đó, em cảm nhận được tình cảm của người con dành cho mẹ như thế nào? 
Tại sao người con lại có tâm trạng như vậy? 
Dấu ba chấm cuối dòng thơ “ Nghẹn ngào thương mẹ nhiều hơn ...” thể hiện điều gì? 
Tình cảm của 
người con dành cho mẹ 
2 
3 
4 
1 
2 
3 
4 
Tình cảm của người con 
 dành cho mẹ 
Tâm trạng, cảm xúc: thơ thẩn , nghẹn ngào , rưng rưng (các từ láy). 
Người con có tâm trạng như vậy vì t hấy được sự tảo tần, vất vả của mẹ khi mọi thứ trong nhà đều do mẹ vun