Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 26: Đặc điểm của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết

 không đổi vai 
- Người giao tiếp phải biết các ký hiệu chữ viết , qui tắc chính tả , qui cách tổ chức VB. 
- Có điều kiện suy ngẫm , lựa chọn , gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ 
Phương diện 
NGÔN NGỮ NÓI 
NGÔN NGỮ VIẾT 
Phương tiện ngôn ngữ 
Phương tiện hỗ trợ 
- Âm thanh 
- Chữ viết 
 Ngữ điệu 
 Nét mặt , ánh mắt 
 Cử chỉ , điệu bộ 
 Dấu câu 
 Hình ảnh minh họa 
 Sơ đồ , bảng biểu 
Phương diện 
NGÔN NGỮ NÓI 
NGÔN NGỮ VIẾT 
Hệ thống các 
yếu tố ngôn ngữ 
Từ ngữ : 
+ Khẩu ngữ , từ ngữ địa phương , tiếng lóng , biệt ngữ 
+ Trợ từ , thán từ , từ ngữ đưa đẩy , chêm xen . 
 Câu : Kết cấu linh hoạt ( câu tỉnh lược , câu có yếu tố dư thừa ) 
Văn bản : không chặt chẽ , mạch lạc . 
- Từ ngữ : 
+ được chọn lọc , gọt giũa 
+ sử dụng từ ngữ phổ thông . 
- Câu : Câu chặt chẽ , mạch lạc : câu dài nhiều thành phần . 
- Văn bản : có kết cấu chặt chẽ , mạch lạc ở mức độ cao . 
Phương diện 
NGÔN NGỮ NÓI 
NGÔN NGỮ VIẾT 
Tình huống giao tiếp . 
- Tiếp xúc trực tiếp 
 Nhân vật giao tiếp trực tiếp , phản hồi tức khắc , có sự đổi vai . 
 Người nói ít có điều kiện lựa chọn , gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ - 
 Người nghe ít có điều kiện suy ngẫm , phân tích 
K hông tiếp xúc trực tiếp . 
 Nhân vật giao tiếp trong phạm vi rộng lớn , thời gian lâu dài , không đổi vai . 
 Người giao tiếp phải biết các ký hiệu chữ viết , qui tắc chính tả , qui cách tổ chức VB. 
 Có điều kiện suy ngẫm , lựa chọn , gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ 
Phương tiện ngôn ngữ 
- Âm thanh 
- Chữ viết 
Phương tiện hỗ trợ 
- Ngữ điệu 
- Nét mặt , ánh mắt 
- Cử chỉ , điệu bộ 
- Dấu câu 
- Hình ảnh minh họa 
- Sơ đồ , bảng biểu 
Hệ thống các yếu tố ngôn ngữ 
- Từ ngữ : 
+ Khẩu ngữ , từ ngữ địa phương , tiếng lóng , biệt ngữ 
+ Trợ từ , thán từ , từ ngữ đưa đẩy , chêm xen . 
- Câu : Kết cấu linh hoạt ( câu tỉnh lược , câu có yếu tố dư thừa ) 
- Văn bản : không chặt chẽ , mạch lạc . 
- Từ ngữ : 
+ được chọn lọc , gọt giũa 
+ sử dụng từ ngữ phổ thông . 
- Câu : Câu chặt chẽ , mạch lạc : câu dài nhiều thành phần . 
- Văn bản : có kết cấu chặt chẽ , mạch lạc ở mức độ cao . 
Bài tập 1: 
Phân tích đặc điểm của NN viết : 
Ở đây phải chú ý 3 khâu : 
Một là phải giữ gìn và phát triển vốn chữ của tiếng ta ( tôi không muốn dùng chữ “ từ vựng ”). 
Hai là nói và viết đúng phép tắc của tiếng ta(tôi muốn thay chữ “ ngữ pháp ”). 
 Ba là giữ gìn bản sắc , tinh hoa , phong cách của tiếng ta trong mọi thể văn ( văn nghệ , chính trị , khoa học , kỹ thuật ) 
Dùng thuật ngữ : 
vốn chữ của tiếng ta , phép tắc tiếng ta , bản sắc , tinh hoa , phong cách 
- Thay thế : 
+ Vốn chữ = Từ vựng 
+ Phép tắc của tiếng ta = Ngữ pháp 
- Tách dòng để trình bày rõ từng luận điểm 
- Dùng từ ngữ chỉ thứ tự “ một , hai , ba ” 
 - Dùng dấu câu “”: ()  
III. LUYỆN TẬP 
Bài tập 2: 
Phân tích đặc điểm của NN nói 
 Chủ tâm hắn cũng chẳng có ý chòng ghẹo cô nào , nhưng mấy cô gái lại cứ đẩy vai cô ả này ra với hắn , cười như nắc nẻ : 
 Kìa anh ấy gọi ! Có muốn ăn cơm trắng mấy giò thì ra đẩy xe bò với anh ấy . 
 Thị cong cớn : 
 Có khối cơm trắng mấy giò đấy ! Này , nhà tôi ơi , nói thật hay nói khoác đấy ? 
 Tràng ngoái cổ lại vuốt mồ hôi trên mặt 
cười : 
 Thật đấy , có đẩy thì ra mau lên ! 
 Thị vùng đứng dậy , lon ton chạy lại đẩy xe cho Tràng . 
 Đã thật thì đẩy chứ sợ gì , đằng ấy nhỉ .- Thị liếc mắt , cười tít . 
Từ hô gọi 
Từ tình thái 
 Khẩu ngữ 
 Phối hợp giữa lời nói và cử chỉ 
 Hai nhân vật thay vai nhau ( nói – nghe : giữa Tràng và cô gái ) 
Bài tập 2: 
Phân tích đặc điểm của NN nói 
 Chủ tâm hắn cũng chẳng có ý chòng ghẹo cô nào , nhưng mấy cô gái lại cứ đẩy vai cô ả này ra với hắn , cười như nắc nẻ : 
- Kìa anh ấy gọi ! Có muốn ăn cơm trắng mấy giò thì ra đẩy xe bò với anh ấy . 
 Thị cong cớn : 
 - Có khối cơm trắng mấy giò đấy ! Này , nhà tôi ơi , nói thật hay nói khoác đấy ? 
 Tràng ngoái cổ lại vuốt mồ hôi trên mặt cười : 
- Thật đấy , có đẩy thì ra mau lên ! 
 Thị vùng đứng dậy , lon ton chạy lại đẩy xe cho