Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 56+57: Phú sông Bạch Đằng

hiện tại . 
II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN 
 1.Đọc, chú thích 
 - Đọc 
 - Chú thích 
 - Bố cục : 4 phần 
 + Đoạn 1 : đến ( “ khách có kẻ  còn lưu ”)  tâm trạng tác giả khi du ngoạn trên dòng sông Bạch Đằng 
 + Đoạn 2, 3 : 
 - Tình cảm , nỗi lòng của bô lão địa phương 
 - Lời ca của khách về sông Bạch Đằng . 
 + Đoạn 4 ( còn lại ): tác giả khẳng định , đề cao vai trò , đức độ của con người . 
 2. Đọc -hiểu chi tiết 
 a . Tâm trạng nhân vật “ khách” 
 * Vui sướng, tự hào 
 - Tư thế du ngoạn thoải mái , đến nhiều nơi có cảnh đẹp: 
 + Có vốn hiểu biết phong phú . 
 - Điểm dừng lại, lắng lại cảm xúc: Bạch Đằng 
 + Liệt kê địa danh cụ thể 
 + Xúc động trước di tích lịch sử 
 * Buồn nuối tiếc 
 - Cảnh còn đó mà vắng vẻ 
 - Các giá trị đang dần lãng quên 
b. Tình cảm, nỗi lòng của các bô lão địa phương 
 - Thái độ đối với khách: trân trọng, niềm nở, hiếu khách,... 
 - Tự hào kể lại cuộc chiến quyết liệt trên sông BĐ. 
 + Liệt kê chiến công, miêu tả sống động diễn biến cuộc chiến : 
 *Bãi đất xưa Ngô chúa phá Hoằng Thao 
 *Buổi trùng Hưng Nhị Thánh diệt Ô Mã... 
 + Cuộc chiến quyết liệt, thế giằng co, bằng đối lập giữa ta và địch 
“ Đây là nơi chiến địa buổi Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã 
Cũng là bãi đất xưa , thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao ” 
Ta 
Địch 
Kết quả 
-Ta thuyền muôn đội , tinh kỳ phấp phới , hùng hổ sáu quân giáo gươm sáng chói 
- Địch : Thế cường , chước đối , dã tâm , hung hăng , huênh hoang , kiêu ngạo  
 Chiến lũy bắc nam quyết liệt , ta - địch ở vào thế giằng co. 
 Ta : đại thắng 
Địch :Thất bại thảm hại “ hung đồ hết lối , nhục quân thù khôn rửa ” 
Thuyền bè muôn đội , tinh kì phấp phới 
Hùng hổ sáu quân,giáo gươm sáng chói “ 
 + Nguyên nhân chiến thắng 
 Trời cũng chiều người  ( thiên thời ) 
 Thế đất hiểm .  ( địa lợi ) 
 Đức cao   ( nhân hoà ) 
 Đó là cảm hứng nhân văn và có giá trị có tầm triết lí sâu sắc . 
 + Tự hào cất thành lời ca đậm chất triết lí nhân văn 
 - Nghệ thuật 
 + Kể theo trình tự diễn biến của sự kiện . 
 + Đối lập ( ta - địch ) 
 + Thái độ giọng điệu đầy nhiệt huyết , tự hào 
 + Lời kể ngắn gọn , cô đọng , súc tích , 
c.Lời ca bình luận của “ khách ” 
 - Ca ngợi sự anh minh của “ hai vị thánh quân ” , đồng thời ca ngợi chiến tích của quân dân ta trên sông Bạch Đằng . 
  Ca ngợi đất nước , ca ngợi nhân dân anh hùng . 
 - Hai câu cuối vừa biện luận vừa khẳng định chân lí : trong mối quan hệ giữa địa linh và nhân kiệt là yếu tố quyết định . Ta thắng giặc không chỉ là “ đất hiểm ” mà quan trọng hơn là bởi nhân tài có “ đức cao ” 
 - Lời ca vang mãi , bất tận 
. 
 - Bạch Đằng là một địa danh lịch sử, đi vào thơ văn với chói lọi chiến công, một dòng sông 
- “ Kình ngạc băm vằm non mấy khúc 
 Giáo chìm gươm gãy bãi bao tầng ” 
 ( Bạch Đằng hải khẩu - Nguyễn Trãi), 
 M ột dòng sông : 
 “ Ánh nước chiều hôm màu đỏ khé/ 
 Tưởng rằng máu giặc vẫn chưa khô ” 
 ( Bạch Đằng giang - Trần Minh Tông), 
M ột dòng sông : 
 “ Mồ thù như núi, cỏ cây tươi 
 Sóng biển gầm vang, đá ngất trời ” 
 (Nguyễn Sưởng) 
 Bạch Đằng một cõi chiến tràng 
 Xương bay trống đất máu hồng đỏ sông 
 ( Đại Nam quốc sử diễn ca ) 
II.GHI NHỚ sgk/7 
IV. TỔNG KẾT 
 1. Nghệ thuật 
 - Sử dụng thể phú tự do, không bị gò bó vào niêm luật , kết hợp giữa tự sự và trữ tình , có khả năng bộc lộ cảm xúc phong phú , đa dạng 
 - Kết cấu chặt chẽ , đối , thủ pháp liên ngâm , lối diễn đạt khoa trương ,... 
 2. Nội dung 
 Bài phú thể hiện niềm tự hào , niềm tin vào con người và vận mệnh quốc gia , dân tộc 
VI. TRẮC NGHIỆM- CỦNG CỐ 
Câu 1 : Văn bản “ Phú sông Bạch Đằng ” được Trương Hán Siêu sáng tác khi nào ? 
 A. Khi nhà Trần bắt đầu có dấu hiệu suy thoái 
 B. Khi nhà Trần đang cường thịnh ’ 
 C. Khi nhà Trần vừa đạnh thắng quân Nguyên-Mông 
 D. Khi nhà Trần vừa củng cố lại chính quyền 
 Đáp án : A 
Câu 2 : Văn bản “ Phú .. Đằng ” có mấy nhân vật ? 
 A.Hai C. Bốn 
 B.Năm D. Ba 
 Đáp án : A 
Câu 3 : Tâm trạng nhân vật “ khách ” trong bài “ Phú sông Bạch Đằng ” là