Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 76: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

g Thu Hoạch, huyện Thiên Lộc, trấn Nghệ An 
(thuộc Hà Tĩnh) 
Hiếu học, đỗ đạt cao 
1. Tác giả, dịch giả 
 2. Tác phẩm 
 Sáng tác vào đầu đời vua Lê Hiển Tông, khoảng những năm 40 của thế kỉ XVIII, thế kỉ nông dân khởi nghĩa 
a. Hoàn cảnh sáng tác 
b. Một số đặc điểm 
Tiêu chí 
Nguyên tác 
Bản diễn Nôm 
Văn tự 
Chữ Hán 
Chữ Nôm 
Số câu 
476 câu 
412 câu 
Thể thơ 
Thể trường 
 đoản cú 
Thể song thất 
lục bát 
Thể loại 
 Ngâm khúc 
Ngâm khúc 
c. Giá trị 
Nội dung 
Bút pháp trữ tình độc đáo, biến hóa; bút pháp ước lệ tượng trưng. 
Ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm, sử dụng nhiều điển tích 
điển cố 
Nghệ thuật 
Oán ghét chiến tranh phi nghĩa 
Khát khao tình yêu và hạnh phúc lứa đôi 
1. Khái niệm 
a. Ví dụ 
 3. Đoạn trích 
Vị trí đoạn trích: Từ câu 193 đến câu 216, nằm ở phần 2 của khúc ngâm . 
 Nội dung: Tâm trạng đau buồn, bi thiết với thực tại lẻ loi, cô đơn của người chinh phụ. 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN  1. Đọc hiểu khái quát 
Dạo hiên vắng thầm gieo từng bướcNgồi rèm thưa rủ thác đòi phen.Ngoài rèm thước chẳng mách tin,Trong rèm dường đã có đèn biết chăng? 
Đèn có biết dường bằng chẳng biết?Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi.Buồn rầu nói chẳng nên lời,Hoa đèn kia với bóng người khá thương! 
Gà eo óc gáy sương năm trống,Hòe phất phơ rũ bóng bốn bên.Khắc giờ đằng đẵng như niên,Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa 
. 
Hương gượng đốt hồn đà mê mải,Gương gượng soi lệ lại châu chan.Sắt cầm gượng gảy ngón đàn,D â y uyên kinh đứt, phím loan ngại chùng 
Lòng này gửi gió đông có tiện?Nghìn vàng xin gửi đến non Yên.Non Yên dù chẳng tới miền,Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời. 
Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu,Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xon g 
Cảnh buồn người thiết tha lòng,Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun . 
Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ 
8 câu đầu: 
Nỗi cô đơn, lẻ bóng 
BỐ CỤC 
8 câu giữa: 
 Nỗi sầu muộn triền miên 
8 câu cuối: 
Nỗi nhớ nhung 
và khát vọng hạnh phúc 
Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước, 
Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen. 
 - Không gian: 
Hiên vắng - Rèm thưa 
 Không gian lạnh vắng, cô tịch 
2. Đọc hiểu chi tiết 
a. Tám câu thơ đầu 
 - Người chinh phụ : 
 Dáng vẻ bồn chồn, thẫn thờ, ngẩn ngơ trong cảnh ngộ mòn mỏi đợi chờ. 
* Hình ảnh : 
Dạo hiên - gieo từng bước 
Ngồi rèm - rủ thác đòi phen 
Trong rèm - Ngoài rèm 
Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước,Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen.Ngoài rèm thước chẳng mách tin,Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng ? 
 Ngoài rèm thước chẳng mách tin,Trong rèm dường đã có đèn biết chăng?Đèn có biết dường bằng chẳng biết?Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi.Buồn rầu nói chẳng nên lời,Hoa đèn kia với bóng người khá thương! 
- Thời gian 
 Hoa đèn: 
Đèn: 
Người bạn duy nhất khi đêm xuống 
Sự mòn mỏi, lay lắt trong 
hy vọng 
 Người chinh phụ mòn mỏi, thao thức trong nỗi nhớ nhung, mong chờ, sầu tủi hết đêm này qua đêm khác. 
Thời 
gian chuyển động từ đêm đến đêm khuya 
KHÔNG GIAN 
Hiên vắng 
Trong phòng 
THỜI 
GIAN 
Đèn 
Hoa đèn 
Lạnh vắng, cô tịch 
Đêm 
Đêm khuya 
DÁNG VẺ 
Dạo hiên 
Ngồi rèm 
Thẫn thờ, ngẩn ngơ 
- Thao thức 
- Lay lắt 
- Cô đơn 
- Mong chờ 
- Sầu tủi 
  Đèn có biết dường bằng chẳng biết?Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi.Buồn rầu nói chẳng nên lời,Hoa đèn kia với bóng người khá thương ! 
* Từ ngữ: 
- Buồn rầu : 
- Bi thiết : 
- Mà thôi : 
nỗi buồn thể hiện ra nét mặt . 
nỗi đau đến cắt ruột cắt gan 
đành phải chấp nhận, không có sự lựa chọn nào khác 
=> Nàng tủi, nàng thương cho thân phận mình, tình cảnh mình. Nỗi buồn không thể chia sẻ, càng không thể thốt nên lời, càng đè nặng và thiêu đốt tâm can. 
Thời 
gian 
Không 
gian 
BỨC TRANH TÂM TRẠNG 
Cô đơn, đau buồn, đợi chờ trong tuyệt vọng 
MIÊU TẢ GIÁN TIẾP 
Người chinh phụ 
Buồn 
 rầu 
Bi 
thiết 
BỨC TRANH TÂM TRẠNG 
MIÊU TẢ TRỰC TIẾP 
Mà thôi 
* Nghệ thuật : 
- Đối lập: trong rèm - ngoài rèm 
- Câu hỏi tu từ: trong rèm dường đã có đèn biết chăng? 
- Điệp ngữ: Trong rèm dườ