Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 84: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật - Nguyễn Thị Thu Hà

người chín nhớ mười mong một người . 
Hương ơi ! đi nhanh lên , 
Gớm gì mà chậm như rùa thế 
3.Phân loại : 
Phi nghe xong , chẳng nói chẳng rằng , 
 mặc áo giáp , vác mâu lên ngựa , dẫn một nghìn quân 
 đi tắt ra cửa bắc ” ... 
( Trích “ Tam quốc chí ”- La Quán Trung ) 
Khi tỉnh rượu , lúc tàn canh 
Giật mình mình lại thương mình xót xa ”. 
 ( Trích “ Truyện Kiều ” – Nguyễn Du) 
Ánh sáng nào vừa lóe lên cửa sổ kia ? 
Đấy là phương Đông và nàng Juyliet là mặt trời ! 
 Vẻ rực rỡ của đôi gò má nàng sẽ làm 
 cho các vị tinh tú ấy phải hổ ngươi , 
như ánh sáng ban ngày làm cho đèn nến 
phải thẹn thùng ”.... 
( Trích “ Romeo và Juyliet ”- Sech-xpia ) 
Ngôn ngữ tự sự 
Ngôn ngữ thơ 
Ngôn ngữ sân khấu 
 B¶ng ph©n lo¹i ng«n ng÷ trong v¨n b¶n nghÖ thuËt. 
nghÖ thuËt 
. 
Lo¹i ng«n ng ÷ 
ThÓ lo¹i 
§ Æc ® iÓm 
Ng«n ng ÷ th ¬ 
C¸c thÓ th ¬, ca dao , hß , vÌ ... 
GiÇu h×nh ¶ nh , nh¹c ® iÖu  
Ng«n ng ÷ tù sù 
TruyÖn ký , tiÓu thuyÕt  
Miªu t¶, trÇn thuËt  
Ng«n ng ÷ s©n khÊu 
KÞch , chÌo , tuång ... 
C¸ thÓ ho¸ ( nh©n vËt nãi thÓ hiÖn t©m tr¹ng, c¸ tÝnh ,) 
4.Chức năng : 
Trong đầm gì đẹp bằng sen 
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng 
Nhị vàng bông trắng lá xanh 
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn . 
Nơi sinh sống cấu tạo 
Hương vị và sự trong sạch 
 của cây sen 
Khẳng định và nuôi dưỡng 
 một tư tưởng,cảm xúc : 
 cái đẹp có thể hiện hữu và bảo tồn 
trong môi trường có nhiều cái xấu . 
Đặc điểm tính chất của 
sự vật sự việc,hiện tượng 
Biểu hiện cái đẹp 
Và khơi gợi nuôi dưỡng 
cảm xúc thẩm mĩ 
CHỨC NĂNG THÔNG TIN 
CHỨC NĂNG THẨM MĨ 
II.PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT ; 
1.Tính hình tượng : 
+ Ví dụ : 
Tả cây liễu 
 Thơ Xuân Diệu 
Lá liễu dài như một nét mi  
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang 
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng 
 Từ điển 
Cây liễu : loài cây nhỡ,cành mềm rủ 
xuống . Lá hình ngọn giáo 
có răng cưa nhỏ 
Thường trồng làm cảnh ở ven hồ . 
Gợi tả cây liêu như một sinh thể sống 
Khi mang dáng hình thanh xuân xinh đẹp 
Của người thiếu nữ 
, lúc mang dáng hình một thiếu phụ u sầu . 
 Gợi tả đặc điểm sinh học đơn thuần . 
Gợi hình ảnh cây liễu . 
Gọi dáng vẻ , tâm trang con người . 
Hình ảnh cây liễu . 
VB 2 
 Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.Bánh được làm bằng bột nếp . Nhân bánh được làm từ đường phên . Bánh khô hay ướt phụ thuộc vào người làm bánh.Sau khi nặn bánh xong cho vào nồi nước luộc , khi nào bánh nổi lên là chín , có thể vớt ra được . 
VB1 
“ Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßn 
B¶y næi ba ch×m víi n­íc non 
R¾n n¸t mÆc dÇu tay kÎ nÆn 
Mµ em vÉm gi ÷ tÊm lßng son ” 
Hå Xu©n H­¬ng 
Tính hình tượng : Là khả năng ngôn ngữ có thể tái hiện hiện thực , làm xuất hiện ở người đọc những hình ảnh , màu sắc , biểu tượng  được nói đến trong văn bản để người đọc dùng vốn tri thức , vốn sống của mình liên tưởng , suy nghĩ , rút ra bài học nhân sinh . 
“ Thuyền về có nhớ bến chăng . 
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền ” (Ca dao ) 
“... Áo chàm đưa buổi phân ly 
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay...” 
 ( Tố Hữu ) 
So s¸nh 
Ho¸n dô 
Èn dô 
Để tạo ra tính hình tượng , người viết sử dụng nhiều biện pháp tu từ như : so sánh , nhân hóa , hoán dụ , ẩn dụ , điệp từ , phối thanh ......; tạo nên tính đa nghĩa cho ngôn ngữ nghệ thuật 
“ Làn cây ven hồ gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày.Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây ”. ( Tô Hoài ) 
VD2 
 Qua ®× nh ng ¶ nãn tr«ng ®× nh 
 §× nh bao nhiªu ngãi th­¬ng m×nh bÊy nhiªu 
 (Ca dao ) 
 VD1 
 T«i rÊt th­¬ng m×nh 
2.Tính cảm xúc 
TÝnh truyÒn c¶m của ngôn ngữ nghệ thuật lµ lµm cho ng­êi ® äc , ng­êi nghe cïng vui , buån , yªu thÝch ... nh ­ chÝnh ng­êi viÕt ; t¹o nªn sù ® ång c¶m s©u sắc gi÷a ng­êi ® äc vµ ng­êi viÕt . 
Ví dụ 
Hồ Chủ Tịch kính yêu của chúng ta không còn nữa . Tổn thất này thật lớn lao ! Đau thương này thật là vô hạn ! 
Dân tộc ta và Đảng ta mất đi một vị lãnh tụ thiên tài , một người thầy vĩ đại ” 
( Trích : Điếu văn của BCH TƯ Đảng Lao Động V