Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 92: Các thao tác nghị luận

 . 
Tổng hợp 
Phân tích 
Quy nạp 
Diễn dịch 
b1, VD1:Tựa trích diễm thi tập ( Hoàng Đức Lương ) 
Thao tác phân tích : chia vấn đề lớn thành 4 vấn đề nhỏ - 4 lí do để làm rõ . 
1. Ôn lại các thao tác : phân tích , tổng hợp , diễn dịch , quy nạp 
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm : 
Cách thức triển khai các thao tác nghị luận:Qua vd 
Thơ văn hay nhưng 
khó , kén người 
Thưởng thức 
Thơ văn không lưu truyền được hết 
ở đời là vì nhiều lí do: 
Người có học thì 
không có thời gian 
hoặc không để ý 
đến việc biên tập 
Người yêu thích thì × 
tài lực kém cỏi , 
Ngại khó , không 
kiên trì 
Chính sách in ấn 
lưu hành bị hạn chế 
Bởi lệnh vua 
 Câu 1: phân tích 
Câu 2: diễn dịch 
b2.VD2: Hiền tài là nguyên khí quốc gia ( Thân Nhân Trung ) 
1. Ôn lại các thao tác : phân tích , tổng hợp , diễn dịch , quy nạp 
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm : 
Cách thức triển khai các thao tác nghị luận : Qua vd : 
b2VD2: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia ( Thân Nhân Trung 
Hiền tài là nguyên khí của quốc gia , nguyên khí thịnh thì thế nước 
Mạnh , rồi lên cao , nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp . Vì 
Vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng 
nhân tài , kén chọn kẻ sĩ , vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên . 
 ( Thân Nhân Trung 
Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất , niên hiệu đại Bảo thứ ba ) 
Phân biệt 
Phân tích 
 Từ một sự vật , hiện tượng , vấn để , phân chia ( tách bóc ) nhỏ để tiếp tục xem xét , đánh giá , bàn luận 
Diễn dịch 
 Từ một tiền đề , vấn đề .. suy ra ( diễn ra ) những kết luận , những ý kiến về vấn đề , sự vật , hiện tượng . 
1. Ôn lại các thao tác : phân tích , tổng hợp , diễn dịch , quy nạp 
Điền từ đúng vào bảng hệ thống khái niệm : 
Cách thức triển khai các thao tác nghị luận:Qua vd 
c. Nhận diện và phân tích các thao tác trong các VD: 
C1 . VD: Tựa Trích diễm thi tập ( Hoàng đức Lương ) 
Thao tác tổng hợp : kết hợp 4 lí do trên thành kết luận chung 
Căn cứ vững chắc , khoa học , không thể bác bỏ . 
C2. VD: Hịch tướng sĩ ( Trần Quèc Tuấn ) 
Thao tác quy nạp : từ nhiều dẫn chứng cụ thể khác nhau , tác giả suy ra nguyên lí chung phổ biến : đời nào cũng có các bậc trung thần nghĩa sĩ 
Kết luận đáng tin cây , đầy sức mạnh thuyết phục vì được quy nạp , rút ra từ nhiều thực tế khác nhau . 
Phân biệt 
Tổng hợp 
Kết luận rút ra từ kết quả của phân tích ; là sự kết hợp các phần , các mặt , nhân tố của một hiện tượng , sự vật , vấn đề . Nhận xét bao quát , toàn diện . 
Quy nạp 
Từ nhiều sự vật , hiện tượng , vấn đề .. riêng lẻ khác nhau , suy ra nguyên lí , kết luận chung . Kết luận trở nên vững chắc , đáng tin, thuyết phục . 
d . Phân tích các nhận định : 
Đúng , với điều kiện : 
Tiền đề diễn dịch phải đúng , chân thực 
Cách suy luận phải đúng , chính xác , hợp lí . 
Kết luận sẽ đúng , tất yếu , không thể bác bỏ , không cần chứng minh . 
Đúng , khi các dẫn chứng đã có cần và đủ ( phong phú , toàn diện , tiêu biểu ) 
Chưa đúng khi các dẫn chứng quy nạp còn thiếu , phiến diện -> kết luận ch­a đủ sức khái quát , thuyết phục . 
Đúng , vì sau phân tích cần tổng hợp thì quá trình phân tích mới thực sự hoàn thành , vững chắc . 
=> Mỗi thao tác có một vai trò , ưu thế riêng ; cần phải hiểu yêu cầu vận dụng các thao tác phù hợp với từng vấn đề nghị luận . 
* Phân tích ngữ liệu : 
A. VD1 : 
Tinh thần yêu nước của nhân dân ta ( Hồ Chí Minh ) 
Thao tác so sánh – nhấn mạnh sự giống nhau : lòng nồng nàn yêu nước 
B. VD2: §¹i ViÖt sö kÝ (Lª V¨n H­u ) 
So s¸nh nhÊn m¹nh sù kh¸c nhau , sù h¬n kÐm . 
So s¸nh lµ thao t¸c t­ duy , thao t¸c nghÞ luËn , lµ ® èi chiÕu tõ hai sù vËt trë lªn víi nhau dùa trªn c¨n cø x¸c ® Þnh ®Ó t×m ra sù gièng – kh¸c – h¬n – kÐm – ngang b»ng ®Ó nhËn xÐt , ®¸ nh gi ¸ sù vËt , vÊn ®Ò chÝnh x¸c , râ rµng , thuyÕt phôc . 
C¸c lo¹i so s¸nh chÝnh : 
So s¸nh gièng nhau . 
So s¸nh kh¸c nhau . 
2. Thao tác so sánh 
C. Th¶o luËn : 
§ óng : nÕu kh«ng cã tèi thiÓu mèi liªn quan vÒ mét ph­¬ng diÖn nµo