Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 114: Các thành phần biệt lập - Mai Thuý Hằng

ữ nào được dùng để duy trì cuộc thoại đang diễn ra? 
- Này : dùng để gọi . 
- Thưa ông : dùng để đáp . 
Dùng để tạo lập cuộc thoại 
Dùng để duy trì quan hệ giao tiếp 
Không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa của sự việc của câu 
Chỉ ra TP gọi- đáp Nhận xét về mối quan hệ trong các VD sau 
Đại ơi! Em có cầm sách của cô không? 
Thưa cô! em gửi cô quyển sách . 
Này, đư a tay đâ y cho tôi . 
 Này -> Tạo lập quan hệ giao tiếp 
Thưa cô- > duy trì quan hệ giao tiếp 
 Quan hệ : Ngang hàng 
 Quan hệ : Trên - d ưới 
Lưu ý 
 : 
* L ư u ý . Dựa vào thành phần gọi- đáp cũng có thể xác định vai giao tiếp để có thái độ, cách ứng xử phù hợp với người giao tiếp . 
Bài tập1 .SGK: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)? 
 Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. 
 Vâng , cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . 
 (Ngô Tất Tố, Tắt đèn ) 
Bài tập1 .SGK: Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)? 
 Này , bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. 
 Vâng , cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì . 
 (Ngô Tất Tố, Tắt đèn ) 
Quan hệ trên- dưới 
II. Thành phần phụ chú: 
Thảo luận ( 5 phút ) 
Đọc những câu sau đây: 
a , Lúc đ i, đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi 
 ( Nguyễn Quang Sáng- Chiếc lược ngà) 
b, Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm. 
 ( Nam Cao – Lão Hạc ) 
1.Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm, nghĩa sự việc của mỗi câu trên có thay đổi không? Vì sao? 
2.Ở câu (a) các từ ngữ in đậm được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào? 
3. Trong câu ( b), cụm chủ- vị in đậm chú thích điều gì? 
Ví dụ :Đọc những câu sau đây: 
 a ) Lúc đ i đứa con gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi . 
 (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà ) 
 b) Lão không hiểu tôi , tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm. 
 (Nam Cao, Lão Hạc ) 
-> Bổ sung chi tiết cho cụm từ “ đứa con gái đầu lòng” 
-> Giải thích điều suy nghĩ riêng của nhân vật ‘ tôi” 
=>Bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. 
1 . VD1: Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh , chưa đầy một tuổi. 
Ví dụ Dấu hiệu 
-Giữa một dấu gạch ngang với một dấu phẩy 
2.VD2: Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy , và tôi càng buồn lắm. 
- Giữa hai dấu phẩy 
Bài tập : Tìm Tp phụ chú trong các VD sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? Nêu dấu hiệu nhận biết. 
Cô bé nhà bên (có ai ngờ) 
 Cũng vào du kích. 
 Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích 
 Mắt đen tròn ( thương thương quá đi thôi) 
 ( Giang Nam- Quê hương ) 
 Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. 
 ( Nguyên Hồng- Trong lòng mẹ ) 
 - Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc  
Bài tập : Tìm Tp phụ chú trong các VD sau và cho biết chúng bổ sung điều gì? Nêu dấu hiệu nhận biết. 
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kia- chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. 
 - (có ai ngờ) -> thái độ ngạc nhiên ( trong dấu ngoặc đơn) 
 ( thương thương quá đi thôi)-> Th