Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý

 che giấu tình cảm của mình. 
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý . 
 2. Nhận xét . 
 1. Ví dụ : SGK 
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý 
Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không? 
Đoạn trích : 
 Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! 
 Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già . 
 Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! 
 Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. 
 (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
Câu nói này không chứa ẩn ý (nói trực tiếp sự việc cô kĩ sư quên chiếc mùi soa). 
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý . 
 2. Nhận xét . 
 1. Ví dụ : SGK 
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý 
Đoạn trích : 
 Trời ơi, chỉ còn có năm phút ! 
 Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già . 
 Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! 
 Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. 
 (Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
Câu nói này không chứa ẩn ý (nói trực tiếp sự việc cô kĩ sư quên chiếc mùi soa) => Nghĩa tường minh 
Anh rất tiếc vì sắp hết thời gian gặp gỡ. 
Anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình. 
=> Hàm ý 
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý . 
 2. Nhận xét . 
 1. Ví dụ : SGK 
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý 
3. Kết luận 
- Nghĩa tường minh là phần thụng bỏo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong cõu. 
- Hàm ý là phần thụng bỏo tuy khụng được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong cõu nhưng cú thể suy ra từ những từ ngữ ấy . 
BAỉI TAÄP NHANH 
	 Cho lời thoại sau: “Trời sắp mưa đấy!” 
Hóy tỡm cỏc tỡnh huống giao tiếp khỏc nhau để cú những hàm ý khỏc nhau. 
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý . 
 2. Nhận xét . 
 1. Ví dụ : SGK 
Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý 
3. Kết luận 
- Nghĩa tường minh là phần thụng bỏo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong cõu. 
- Hàm ý là phần thụng bỏo tuy khụng được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong cõu nhưng cú thể suy ra từ những từ ngữ ấy . 
4. Lưu ý: 
Hàm ý phụ thuộc vào tỡnh huống giao tiếp. 
Hàm ý thường được sử dụng trong cỏc văn bản nghệ thuật. 
- Hàm ý cũn xuất hiện qua cỏc hành động, cử chỉ. 
Cõu tục ngữ: 
 Khụng thầy đố mày làm nờn 
 Gần mực thỡ đen, gần đốn thỡ sỏng 
? Theo em, cõu nào được hiểu theo nghĩa tường minh, cõu nào cú nghĩa hàm ý. 
Nghĩa tường minh 
Nghĩa hàm ý 
Trời ơi, chỉ cũn cú năm phỳt! 
 Chớnh là anh thanh niờn giật mỡnh núi to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phớa sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cỏi làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cụ gỏi cũng đứng lờn, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bỏc già. 
 ễ! Cụ cũn quờn chiếc mựi soa đõy này! 
	Anh thanh niờn vừa vào, kờu lờn. Để người con gỏi khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay cũn vo trũn cặp giữa cuốn sỏch tới trả cho cụ gỏi. Cụ kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi. 
	 ( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa) 
II. LUYỆN TẬP: 
Bài tập 1 /sgk.75: 
TIẾT 123 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM í 
a. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy: chưa muốn chia tay. 
b. Từ ngữ miờu tả thỏi độ của cụ gỏi: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi --> Cụ gỏi đang bối rối đến vụng về vỡ ngượng, cụ định kớn đỏo để khăn làm kỉ vật cho anh thanh niờn, nhưng anh thanh niờn quỏ thật thà tưởng cụ bỏ quờn nờn gọi cụ để trả lại. 
II. LUYỆN TẬP: 
Bài tập 1 /sgk.75: 
TIẾT 123 
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ