Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 55: Đoàn thuyền đánh cá - Nguyễn Thị Phương Liên

thơ được sáng tác vào 4/10/1958, là kết quả của chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh của tác giả . Từ chuyến đi thực tế này, hồn thơ Huy Cận mới thực sự nảy nở trở lại và dồi dào trong cảm hứng về thiên nhiên, đất nước, về lao động và niềm vui trước cuộc sống mới. 
 Bài thơ ra đời vào thời kì miền Bắc hòa bình bắt tay vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. 
*Xuất xứ: 
Bài thơ được in trong tập “ Trời mỗi ngày lại sáng” ( 1958) 
 “ Đoàn thuyền đánh cá của tôi được viết ra trong những tháng năm đất nước bắt đầu xây dựng CNXH không khí lúc này thật vui Tôi viết bài thơ tương đối nhanh, chỉ vài giờ của một buổi chiều trên vùng biển Hạ Long... Bài thơ của tôi là cuộc chạy đua giữa con người và thiên nhiên và con người đã chiến thắng. Tôi coi đây là khúc tráng ca, ca ngợi con người lao động với tinh thần làm chủ, với niềm vui.” 
 (Huy Cận, Cuộc đời và sáng tác thơ ca ) 
Mặt trời xuống biển như hòn lửa. 
Sóng đã cài then, đêm sập cửa. 
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. 
Câu hát căng buồm cùng gió khơi. 
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, 
Cá thu biển Đông như đoàn thoi 
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. 
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! 
Thuyền ta lái gió với buồm trăng 
Lướt giữa mây cao với biển bằng, 
Ra đậu dặm xa dò bụng biển, 
Dàn đan thế trận lưới vây giăng. 
Cá nhụ cá chim cùng cá đé, 
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, 
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe. 
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long . 
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ 
Ta hát bài ca gọi cá vào, 
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao. 
Biển cho ta cá như lòng mẹ 
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào. 
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, 
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng. 
Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông, 
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. 
Câu hát căng buồm với gió khơi, 
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. 
Mặt trời đội biển nhô màu mới, 
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. 
 Hồng Gai, 4-10-1958 
* Chó thÝch: 
Từ ngữ 
Hình ảnh 
Nghĩa 
Cá bạc 
Cá song 
Cá đé 
Cá chim 
Cá nhụ 
Cá thu 
Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt. 
Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi. 
Loài cá mình dẹt, màu bạc, ít vảy. 
Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá chích nhưng lớn hơn. 
Thân dài, hơi dẹt. 
Sống ở gần bờ, thân dày, dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm mà đen,hồng 
*Bố cục : 3 phần 
- 2 khổ thơ đầu: Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi. 
- 4 khổ thơ tiếp: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển đêm. 
 Khổ thơ cuối: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về. 
* Thể thơ : Bảy chữ ( thất ngôn) 
*Phương thức biểu đạt : Biểu cảm kết hợp miêu tả 
-> Bố cục theo trình tự thời gian chuyến ra khơi đánh cá của đoàn thuyền. 
Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Cảm hứng về thiên nhiên và cảm hứng về lao động 
 Mặt trời xuống biển như hòn lửa. 
 Sóng đã cài then, đêm sập cửa. 
 Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. 
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi. 
- Điểm nhìn nghệ thuật: Từ trên con thuyền đang ra khơi. 
- So sánh: Mặt trời - hòn lửa- > Cảnh hoàng hôn trên biển đẹp kì vĩ, huy hoàng, tráng lệ, rực rỡ, ấm áp. 
Nhân hóa: Sóng- cài then ; đêm- sập cửa -> Sóng là then cài, màn đêm là cánh cửa đang đóng rất nhanh. 
-> Biển cả như ngôi nhà gần gũi thân thương của người lao động. 
- Đoàn thuyền đánh cá- > số đông, có tổ chức như một cuộc ra quân bề thế ->Khí thế lao động tập thể thật sôi nổi trong cuộc sống mới. 
- Từ “ lại ”-> Hoạt động thường xuyên đã trở thành một nếp sống quen thuộc của những người ngư dân. 
 Câu hát căng buồm cùng gió khơi- > Nhân hóa, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác , gợi liên tưởng độc đáo. 
 ->Không khí lao động hào hứng, phấn chấn, niềm vui niềm lạc quan của những người lao động được làm chủ biển khơi. 
Mặt trời 
 hòn lửa 
Sóng 
đêm 
cài then 
sập cửa 
lại 
 Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, 
 Cá thu biển Đông như đoàn thoi 
 Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. 
 Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! 
 - Liệt kê: cá bạc, cá thu 
 - So s á nh : Cá thu biển Đông như đoàn thoi 
 - Nhân hóa : Đêm ngày dệt biển ( biển