Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 27: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa - Lê Thị Thu Huế

đào ” => sắc đẹp , 
tuổi xuân và giá trị của người con gái 
Nỗi lo mơ hồ , ám ảnh chưa biết được phía 
trước cuộc đời mình sẽ dạt về đâu , về với ai ? 
Trông chờ vào sự may rủi của duyên kiếp . 
b. Bài 2: 
 Thân em như củ ấu gai 
 Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen 
 Ai ơi , nếm thử mà xem ! 
 Nếm ra , mới biết rằng em ngọt bùi 
Nhân vật trữ tình : cô gái (“ thân em ”) 
Hình ảnh : “ củ ấu gai ”: gai góc 
 đen đủi 
 không hấp dẫn 
=> Nhấn mạnh , khẳng định giá trị thực , giá 
trị bên trong của cô gái 
Sự ngậm ngùi , xót xa cho thân phận của 
người con gái nghèo khao khát tình yêu 
và hạnh phúc lứa đôi 
Ẩn dụ 
Điểm chung : 
 + Mô típ mở đầu : “ thân em ”. 
 + Than thở về nỗi khổ , số phận . 
 + Tự khẳng định sắc đẹp , phẩm hạnh của mình . 
 + Biện pháp so sánh – tượng trưng . 
Điểm riêng : 
 + Bài 1: Nhấn mạnh sắc đẹp của tuổi xuân . 
 + Bài 2: Nhấn mạnh , khẳng định giá trị thực của cô gái bên ngoài cái vỏ gai góc , đen đủi , xấu xí  
2. Bài 3: 
Mô típ mở đầu : “ trèo lên cây A”: 
gây cảm xúc , dắt dẫn tâm trạng 
Đại từ phiếm chỉ “ ai ”: 
lễ giáo phong kiến 
bất công 
Hình ảnh so sánh , ẩn dụ : “ mặt trăng ”, “ mặt trời ”, 
“ sao Hôm ”, “ sao Mai” => tình yêu tồn tại mãi mãi . 
=> Khẳng định tình cảm sắt son của chàng trai 
“ Mình ơi có nhớ ta chăng ? 
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời ” 
 Hình tượng hoá nỗi đợi chờ : “ trơ gan cùng tuế nguyệt ”. Lý tưởng hoá bản thân và lý tưởng hoá tình yêu , người yêu – “ sao Vượt chờ trăng ”. 
 Người đang yêu hướng về hạnh phúc và ước mơ sum họp ! 
Nhân vật trữ tình : 
- Tâm trạng : 
Cô gái 
Thương nhớ - ưu phiền 
3. Bài 4: 
Những hình ảnh thể hiện tâm trạng : 
 thương nhớ - rơi 
 □ Khăn thương nhớ - vắt lên vai 
 thương nhớ - chùi nước mắt 
 □ Đèn không tắt 
 □ Mắt ngủ không yên 
Sử dụng nghệ thuật nhân hóa 
và hoán dụ 
Những hình ảnh thể hiện tâm trạng : 
- Đại từ phiếm chỉ “ ai ”. 
Câu hỏi tu từ : liên tiếp hỏi : “ khăn ”, “ đèn ”, “ mắt ”=> tự hỏi lòng mình . 
Lặp lại câu trước : khắc sâu nỗi nhớ 
Nỗi nhớ thương dằng dặc , khôn nguôi , 
Không sao bày tỏ cùng người thương 
Hai câu lục bát cuối : 
 Tâm trạng lo phiền => Giãi bày trực tiếp 
Nhớ thương 
Lo phiền 
Những lo phiền của cô gái cũng là vì 
thương nhớ => Tình yêu chân 
thành , tha thiết . 
Các nhóm đọc nối nhau các bài 
ca dao về chủ đề “ Nhớ ” 
Thử thách 
4. Bài 5: 
 Ước gì sông rộng một gang 
 Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi 
Nhân vật trữ tình : cô gái 
- Hình ảnh:“cầu dải yếm ” mềm mại , gần gũi 
 mang hơi ấm con người 
Ẩn dụ 
Ước muốn được gần nhau , thể hiện 
 tình cảm một cách táo bạo nhưng 
Cũng thật mãnh liệt , đầy nữ tính 
5. Bài 6: 
- Hình ảnh ẩn dụ : “ muối ”, “ gừng ” => Gắn bó , thủy chung trong tình cảm vợ chồng . 
- “ Ba vạn sáu nghìn ngày ” nghĩa là gì ? Ý nghĩa của nó ? 
III. Tổng kết : 
1. Nội dung: 
 Người bình dân xưa rất giàu tình nghĩa . Yêu thương , tình nghĩa đã trở thành truyền thống tốt đẹp của dân tộc . Truyền thống ấy đã trở thành chủ đề sáng tác của ca dao , nó thể hiện , tâm tư tình cảm của người dân lao động . 
2. Nghệ thuật : 
 Sử dụng biện pháp nhân hóa , ẩn dụ , hoán dụ , lặp câu , ngôn ngữ giàu hình ảnh  
 Ca dao mang màu sắc 
 đặc trưng của dân tộc 
Bài tập về nhà 
Sưu tầm các bài ca dao có hình ảnh “ chiếc khăn và chiếc áo ” 
Tìm hiểu mối quan hệ “ Tình và Nghĩa ” trong đời sống tình cảm của người Việt . 
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và các bạn đã chú ý lắng nghe !