Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 38: Cảnh cày hè

ới – Bài số 43) 
 Nguyễn Trãi 
254 BÀI 
VÔ ĐỀ 
MÔN THÌ LỆNH 
MÔN HOA MỘC 
MÔN CẦM THÚ 
2. Tập thơ Quốc âm Thi tập: 
I . Tìm hiểu chung 
- Về nội dung: 
 Phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi : ng­ưêi anh hïng víi lÝ t­ưëng nh©n nghÜa, yªu nưíc thư­¬ng d©n; nhµ th¬ víi tình y ªu thiªn nhiªn, quª hư¬ng, con ng­êi, cuéc sèng 
- Về nghệ thuật: 
 Sáng tạo thể thơ Nôm Đường Luật, Thất ngôn xen lục ngôn. 
CẢNH NGÀY HÈ 
( Bảo kính cảnh giới – Bài số 43) 
 Nguyễn Trãi 
I. Đọc tiếp xúc văn bản : 
1. Tập Quốc âm thi tập: 
254 BÀI 
 Hoàn cảnh sáng tác: Khoảng những năm 1438 – 1439 khi tác giả về ở Côn Sơn. 
Xuất xứ: bài số 43/61 bài, thuộc phần vô đề, mục “Bảo kính cảnh giới” trong “Quốc âm thi tập”. 
 Thể thơ: Thất ngôn Đường luật xen lục ngôn. 
Bố cục: 3 phần 
Câu 1: Hoàn cảnh ngắm cảnh 
Câu 2-5 : Cảnh thiên nhiên, c/sống 
Câu 7,8: Vẻ đẹp tâm hồn của n/thơ. 
 Cảnh ngày hè. 
 (Nguyễn Trãi) 
 Rồi (1) // hóng mát // thưở ngày trường, 
 Hoè lục đùn đùn // tán rợp giương (2) . 
 Thạch lựu hiên // còn phun thức đỏ (3) , 
 Hồng liên trì // đã tiễn mùi hương (4) . 
 Lao xao chợ cá // làng ngư phủ (5) , 
 Dắng dỏi cầm ve // lầu tịch dương (6) . 
 Dẽ có Ngu cầm // đàn một tiếng (7) , 
 Dân giàu đủ // khắp đòi (8) phương. 
Hoàn cảnh 
ngắm cảnh 
Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ngày hè 
Nỗi niềm của nhà thơ 
II. Đọc hiểu văn bản 
Hoàn cảnh ngắm cảnh 
 Rồi hóng mát thuở ngày trường 
- Hình ảnh nhân vật trữ tình: 
+ “ Rồi ” : rỗi rãi 
+ “ Hóng mát ”: Tâm hồn thanh thản, hòa mình với thiên nhiên 
+ “ N gày tr­ường ” : ngày dài 
+ Nhịp thơ 1/2/3 chậm rãi, khoan thai kết hợp câu thơ lục ngôn phá cách 
=> Tâm thế của một người thư thái, nhàn tản nhàn rỗi hòa mình với thiên nhiên. 
 THẢO LUẬN NHÓM 
+ Nhóm 1: 
 Cảnh vật thiên nhiên được tác giả đặc tả thông qua những từ ngữ, hình ảnh nào? Màu sắc và trạng thái ra sao? 
 Qua đó cho thấy cảnh vật thiên nhiên ngày hè được hiện lên với vẻ đẹp như thế nào? 
+ Nhóm 2: 
 Cuộc sống - con người ngày hè được tác giả cảm nhận thông qua những âm thanh nào? 
 Để khắc họa bức tranh cuộc sống-con người ngày hè, nhà thơ đã sử dụng kết hợp những từ ngữ và biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng của chúng? 
 + Nhóm 3: 
 Nhận xét cách sử dụng biện pháp nghệ thuật ở câu 7 và nhịp thơ, hình thức thơ ở câu 8,qua đó thấy được mong muốn gì của tác giả? 
a. Bøc tranh thiªn nhiªn 
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương 
T hạch lựu hiên còn phun thức đỏ 
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương 
2. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống ngày hè 
Bức tranh thiên nhiên 
 Hoè lục đùn đùn // tán rợp giương. 
 Thạch lựu hiên // còn phun thức đỏ, 
 Hồng liên trì // đã tiễn mùi hương. 
- Cảnh vật: Cây hòe, cây lựu, hoa sen hồng 
-> Gần gũi, bình dị, đặc trưng của mùa hè 
- Màu sắc mùi vị: 
+ Hòe lục rợp vườn -> Màu xanh che rợp phủ khắp không gian 
+ Lựu phun thức đỏ -> màu sắc, dáng vẻ rực rỡ, sức sống mạnh mẽ 
+ Sen hồng tiễn hương -> Sen hồng thơm nức mùi hương 
 Trạng thái: Động từ mạnh, từ láy : đùn đùn, giương, phun, tiễn => diễn tả sức sống thôi thúc từ bên trong , ứa căng, tràn đầy. 
=> Bức tranh thiên nhiên ngày hè rực rỡ, sống động, căng tràn sức sống , đua nhau trổ dáng, khoe sắc và tỏa hương. 
=> Thiên nhiên như một bức họa đẹp => Thi trung hữu họa => Tình yêu thiên nhiên tha thiết của tác giả 
b. Bøc tranh cuéc sèng: 
Cảm nhận qua thính giác 
 - Thời gian: Lúc tịch dương- khi mặt trờ sắp lặn-> Ngày sắp hết nhưng cuộc sống vẫn diễn ra nhộn nhịp, tươi vui 
+ Lao xao chợ cá 
+ Dắng dỏi cầm ve 
-> Phép đảo ngữ, từ láy, đối nhấn mạnh âm thanh sôi động và không khí rộn ràng nhộn nhịp của chiều hè nơi làng quê.. 
→ Thi trung hữu nhạc. 
- Âm thanh: 
 Lao xao chợ cá // làng ngư phủ, 
 Dắng dỏi cầm ve // lầu tịch dương 
=> Bức tranh cuộc sống thanh bình, rộn rã nhiều niềm vui. 
Tiểu kết: Bức tranh ngày hè hiện ra tươi đẹp bởi sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc và âm thanh, giữa thiên nhiên và con người. Qua đó thấy được sự giao cảm mạnh mẽ,