Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 4: Khái quát văn học dân gian Việt Nam

Một người khởi xướng 
 Tác phẩm hình thành 
 Tập thể tiếp nhận 
 Người khác lưu truyền và sáng tạo. 
=> Tính tập thể là cơ sở tạo nên tính vô danh trong VHDG 
thể hiện sự gắn bó mật thiết của văn học dân gian với các sinh hoạt khác của cộng đồng . 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
=> Tính truyền miệng và 
 tính tập thể 
là những đặc trưng cơ bản 
chi phối, xuyên suốt quá trình sáng tạo và lưu truyền tác phẩm văn học dân gian, 
VD về TÍNH DỊ BẢN 
Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng 
Về sông ăn cá về đồng ăn cua 
Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng 
Về kinh ăn cá về đồng ăn cua 
Gió đưa gió đẩy về rẫy ăn còng 
Về bưng ăn ốc về đồng ăn cua 
VD về TÍNH DỊ BẢN 
Dạy con từ thuở còn thơ 
Dạy vợ từ thuở bơ vơ mới về 
Dạy con từ thuở còn thơ 
Dạy vợ từ thuở ban sơ mới về 
II. HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 
TỰ SỰ DÂN GIAN 
TRỮ TÌNH DÂN GIAN 
CÂU NÓI DÂN GIAN 
SÂN KHẤU 
Thần thoại 
Sử thi 
Truyền thuyết 
Truyện cổ tích 
Truyện cười 
Truyện ngụ ngôn 
Truyện thơ 
Vè 
- Ca dao 
Tục ngữ 
Câu đố 
- Chèo 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
=> Rất phong phú và đa dạng, 
Sử thi 
Truyền thuyết 
Truyện cổ tích 
Ca dao 
- Các thể loại cần chú ý: 
1. Sử Thi 
Nhà Rông 
 II. HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN (SGK) 
Là tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân cổ đại. 
2. Truyền thuyết 
Cổ Loa 
Là tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử (hoặc có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng lí tưởng hoá, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng cư dân của một vùng. 
 II. HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
Là tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ 
định kể về số phận bình thường trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo 
và lạc quan của nhân dân lao động. 
3. Truyện cổ tích 
Thị rụng bị bà Bà để bà ngửi chứ bà không ăn (Tấm Cám) 
 II. HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
4. Ca dao 
Là lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc 
khi diễn xướng được sáng tác nhằm diễn tả 
thế giới nội tâm của con người. 
 II. HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
IV. GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
1. Giá trị nhận thức 
2. Giá trị giáo dục 
3. Giá trị thẩm mĩ 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
1. Giá trị nhận thức 
- Văn học dân gian là kho tri thức phong phú 
về đời sống các dân tộc. 
+ Tri thức trong văn học dân gian: thuộc mọi lĩnh vực. 
của đời sống, phần lớn là kinh nghiệm lâu đời được nhân dân 
đúc kết từ thực tiễn, thể hiện thái độ quan điểm, nhận thức 
 của nhân dân. 
+ Các tri thức đó được trình bày bằng ngôn ngữ nghệ thuật 
đầy sức hấp dẫn nên dễ phổ biến và tiếp thu. 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
IV. GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
2. Giá trị giáo dục 
- Có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người 
+ Giáo dục tinh thần lạc quan, nhân đạo. 
+ Hình thành phẩm chất tốt đẹp: lòng yêu quê 
hương đất nước, những đức tính vị tha 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
IV. GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
3. Giá trị thẩm mĩ 
Là những tác phẩm mẫu mực về nghệ thuật do được 
thử thách qua thời gian khiến cho “từ đứa trẻ đầu 
xanh đến cụ già tóc bạc đều truyền tụng và yêu dấu” 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
IV. GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
III. NHỮNG GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN 
1. TRI THỨC 
2. GIÁO DỤC 
Tự nhiên 
 Xã hội 
Con người 
3. THẨM MỸ 
Tinh thần nhân đạo 
Phẩm chất truyền thống 
Hình mẫu của cái đẹp 
Hướng đến cái đẹp 
Khái quát văn học dân gian Việt Nam 
Tóm lại: 
- Trong nhiều thế kỉ khi văn học viết mới hình thành văn học dân gian đóng vai trò chủ đạo. 
- Khi văn