Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Bài: Chiều tối (Mộ)

iểu chung 
CHIỀU TỐI 
Nghệ thuật 
Ẩn dụ 
Điệp vòng 
Lấy sáng tả tối 
Ngôn từ 
Cổ điển 
Đường thi 
Thể thơ 
Thất ngôn tứ tuyệt 
Bố cục 
Khai – thừa – chuyển – hợp 
2 phần: 2 câu đầu – 2 câu cuối 
Nhân vật trữ tình không xuất hiện 
Bút pháp 
Chấm phá 
Tả cảnh ngụ tình 
02 
03 
04 
05 
06 
01 
02 
Phân tích văn bản 
暮 
倦鳥歸林尋宿樹 
孤雲慢慢度天空 
山村少女磨包粟包粟磨完爐已烘 
Phiên âm 
Mộ 
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ, 
Cô vân mạn mạn độ thiên không; 
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc, 
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng. 
Dịch nghĩa 
Chiều tối 
Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ, 
Chòm mây lẻ trôi lững lờ trên tầng không; 
Thiếu nữ xóm núi xay ngô, 
Ngô xay vừa xong, lò than đã đỏ 
Dịch thơ 
Chiều tối 
Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ, 
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không; 
Cô em xóm núi xay ngô tối. 
Xay hết lò than đã rực hồng. 
BỨC TRANH THIÊN NHIÊN 
a. 
Hai câu thơ đầu 
Phiên âm 
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ, 
Cô vân mạn mạn độ thiên không; 
Dịch thơ 
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ, 
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không; 
Sự khác biệt giữa phần phiêm âm và phần dịch thơ? 
Bản dịch thơ đã bỏ mất đi chữ “cô”: cô đơn, lẻ loi 
Dịch chữ “mạn mạn” (lững lờ) thành “trôi nhẹ” 
NHIỆM VỤ NHÓM 
BÚT PHÁP 
NGHỆ THUẬT 
TÂM TRẠNG, 
CẢM XÚC 
TÁC GIẢ 
BIỆN PHÁP 
TU TỪ 
NGÔN TỪ 
ĐẶC ĐIỂM CẢNH VẬT 
Chấm phá 
Tả cảnh ngụ tình 
Ẩn dụ 
Đối 
Từ láy mạn mạn 
Màu sắc cổ điển 
 Đường thi 
Lắng vặng 
Tàn tạ 
Mỏi mệt, cô đơn 
Đồng cảm người – cảnh vật 
=> Yêu thiên nhiên, lạc quan 
HÌNH ẢNH 
CẢNH VẬT 
Sơn cước buổi chiều tà: 
Cánh chim, 
chòm mây 
Độc tọa Kính Đình sơn 
Chúng điểu cao phi tận 
Cô vân độc khứ nhàn 
Mộ 
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ 
Cô vân mạn mạn độ thiện không 
Cánh chim mất hút 
	vào cõi vô tận 
- Cánh chim của hiện thực 
Mây là chòm mây thơ thẩn, 
	 gợi cảm giác thoát tục 
- Mây gợi lên vẻ yên ả của cuộc sống đời thường 
Liên hệ với hai câu đầu trong Chiều tối, thấy có điều gì đặc biệt? 
Chiều tối vừa mang nét cổ điển, vừa có tính hiện đại 
 Hai câu thơ đầu phác họa bức tranh thiên nhiên vùng sơn cước buổi chiều tà hoang vắng, tàn tạ. Qua đó thấy được tâm trạng mệt mỏi, cô đơn của người tù và tình yêu thiên nhiên, tinh thần lạc quan của Bác 
BỨC TRANH con người 
b . 
Hai câu thơ cuối 
Phiên âm 
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc, 
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng. 
Dịch thơ 
Cô em xóm núi xay ngô tối. 
Xay hết lò than đã rực hồng. 
Đối chiếu bản nguyên tác và bản dịch thơ, em hãy chỉ ra sự khác biệt giữa chúng? 
Thiếu nữ dịch là Cô em 
Bản dịch thơ xuất hiện thêm từ tối 
Giảm đi ý nghĩa so với nguyên tác 
Lộ ra ý tứ tế nhị của Bác 
Hai câu thơ đầu 
Hai câu thơ cuối 
Cảnh vật: Khung cảnh thiên nhiên 
Hình ảnh : cánh chim, chòm mây 
Không gian: núi rừng hoang vu 
Thời gian: chiều tà 
Bức tranh đời sống con người 
Hình ảnh con người lao động 
Không gian: xóm núi ấm áp 
Đêm tối nhưng lại bừng sáng ánh lửa hồng 
PHIẾU BÀI TẬP SỐ 1 
Từ bức tranh thiên nhiên, tác giả đã di chuyển điểm nhìn đến gần hơn, đó là bức tranh cuộc sống sinh hoạt của con người 
Bức tranh ấy được tác giả miêu tả qua từ ngữ, hình ảnh nào? 
hình ảnh cô gái xóm núi đang xay ngô, lò than rực hồng 
Hình ảnh chân thực, giản dị 
liên tưởng tới hai câu thơ: 
“Lom khom dưới núi tiều vài chú 
Lác đác bên sông chợ 
mấy nhà”. 
Với Bà Huyện Thanh Quan, con người vô cùng nhỏ bé, mờ nhòa trước sự bao la, vô tận của thiên nhiên 
Với Bác, con người trở thành hình ảnh trung tâm:cô gái xay ngô làm toát lên vẻ đẹp khỏe khoắn đầy sức sống. 
Những biện pháp nghệ thuật đặc sắc? 
Thi pháp cổ điển lấy 
ánh sáng để tả bóng tối 
Điệp từ: “ma bao túc” 
 “bao túc ma hoàn” 
Chữ “hồng” được xem 
là nhãn tự của cả bài thơ 
Ở nguyên tác, dù không nói tới một chữ “tối” nào nhưng vẫn cảm nhận được sự thay đổi của thời gian từ chiều đến tối 
T ạo nên một sự nối âm liên hoàn, nhịp nhàng, vừa diễn tả vòng quay của động tác xay ngô, vòng lưu chuyển của thời gian từ chiều -> tối 
Là ánh sáng, là sự ấm áp bừng lên