Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 48: Một số thể loại văn học - Thơ, truyện

Trữ tình 
Thơ ca. 
 Khúc ngâm. 
Một số tác phẩm: 
Chinh phụ ngâm, Vội vàng, Tràng giang, Đây thôn Vĩ Dạ, 
Khái lược về thơ. 
* Khái niệm: 
Thơ tác động đến người đọc bằng sự nhận thức cuộc sống, những liên tưởng, tưởng tượng phong phú. 
Cốt lõi của thơ là trữ tình. 
Thơ là tấm gương của tâm hồn, là tiếng nói của tình cảm, là những rung động của trái tim con người trước cuộc đời – chú trọng tới cái đẹp, phần thi vị. 
I. Thơ. 
- Thơ là nghệ thuật của ngôn từ: cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu. 
	 Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm 
	Heo hút cồn mây súng ngửi trời 
	Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống 
	Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi. 
(Quang Dũng, Tây Tiến) 
	 Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh 
	Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần 
	Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm 
	Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân. 
(Xuân Diệu, Nguyệt cầm) 
Nh­ vËy, ®äc th¬ ph¶i ®i qua con ®­êng t×m hiÓu ng«n tõ th¬, ®i vµo thÕ giíi t­ëng t­îng cña th¬, hiÓu ®­îc t©m hån, chÝ h­íng, ch©n lÝ cña lßng ng­êi trong th¬. 
* Phân loại: 
Theo nội dung biểu hiện: 
+ Thơ trữ tình (đi sâu vào những tâm tư, tình cảm, những chiêm nghiệm của con người về cuộc đời). 
+ Thơ tự sự (cảm nghĩ vận động theo mạch kể chuyện). 
+ Thơ trào phúng (phủ nhận những điều xấu bằng lối viết đùa cợt, mỉa mai, khôi hài) . 
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ: "Ai bảo chăn trâu là khổ?" Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao Những ngày trốn học Đuổi bướm cầu ao Mẹ bắt được... Chưa đánh roi nào đã khóc! Có cô bé nhà bên Nhìn tôi cười khúc khích... *** Cách mạng bùng lên Rồi kháng chiến trường kỳ Quê tôi đầy bóng giặc Từ biệt mẹ tôi đi Cô bé nhà bên - (có ai ngờ!) Cũng vào du kích  
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi!) .Hôm nay nhận được tin em Không tin được dù đó là sự thật Giặc bắn em rồi quăng mất xác Chỉ vì em là du kích, em ơi! Đau xé lòng anh, chết nửa con người! Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm Có những ngày trốn học bị đòn roi... Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất Có một phần xương thịt của em tôi 
Giang Nam1960 
Quê hương 
Thơ tự sự 
Thơ viết ở biển 	Hữu Thỉnh 
	 Anh xa emTrăng cũng lẻMặt trời cũng lẻBiển vẫn cậy mình dài rộng thếVắng cánh buồm một chút đã cô đơnGió không phải là roi mà vách núi phải mònEm không phải là chiều mà nhuộm anh đến tímSóng chẳng đi đến đâuNếu không đưa em đếnDù sóng có làm anh Nghiêng ngảVì em 
	Thơ trữ tình. 
Duy tân 	Tú Xương 
	Thấy ba vua bếp dạo chơi xuân 
	Đội mũ, đi hia chẳng mặc quần 
	Trời hỏi: làm sao ăn vận thế? 
	Thưa rằng: Hạ giới nó duy tân. 
Thơ trào phúng. 
Theo cách thức tổ chức bài thơ: 
+ Thơ cách luật. 
+ Thơ tự do. 
+ Thơ văn xuôi . 
* Thời gian hình thành : Thơ ra đời rất sớm trong lịch sử loài người. Ở Việt Nam, thơ là thể loại đạt nhiều thành tựu nhất qua các thời kì văn học. 
Thơ cách luật 
Thơ song thất lục bát 
Tre xanh xanh tự bao giờ Truyện ngày xưa đã có bờ tre xanh Thân gầy guộc, lá mong manhMà sao nên luỹ, nên thành tre ơi  
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy,Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu.Ngàn dâu xanh ngắt một màu,Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai? 
Thơ lục bát 
“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi 
Đất Nước có từ trong những cái "Ngày xửa ngày xưa" 	mẹ thường hay kể 
Đất Nước có từ miếng trầu bây giờ bà ăn 
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc 
Tóc mẹ thì búi sau đầu 
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn 
Cái kèo cái cột thành tên 
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần ,sàng 
Đất Nước có từ ngày đó...” 
	 (Nguyễn Khoa Điềm, Đất nước) 
Thơ tự do 
Thơ văn xuôi . 
“Bỗng một ngày bất chợt sang thu. heo may gửi sắc vàng theo hương cúc, lòng ngẩn ngơ với hồn hoa ký ức. Hạ giấu lửa đi, hơi ấm không về... 
Có một ngày thơ ướt chẳng buồn che, ta tha thẩn giữa một vùng nắng quái. Trái hạnh phúc xanh nỡ nào dám hái, để lại sau mình những hoa trái không tên”. 
(Chu Thị Thơm, Dự cảm mùa thu) 
Bài