Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 79: Tràng giang

Âm “ ang ” tạo sự cộng hưởng âm thanh gây cảm giác mênh mang : sông vừa dài , lại rộng Cách nói chệch đầy sáng tạo , chất hiện đại . 
Phạm Thị Thúy Nhài 
6 
4. Lời đề từ : Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài . 
Bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển : Trời rộng , sông dài . 
Cảm xúc : Bâng khuâng Nỗi niềm của thế hệ những nhà thơ mới . 
Phạm Thị Thúy Nhài 
7 
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN : 
1/ Khổ 1: Nỗi buồn đìu hiu , xa vắng : 
Sóng : 
 - ĐT “ gợn ” sóng gối nhau đến vô tận ( chất thơ của sông nước ) 
 nỗi buồn da diết . 
NT kết hợp từ ngữ đầy sáng tạo : “ buồn điệp điệp ” 
 Từ cái hữu hình của sóng trên tràng giang mà nhận ra cái vô hình là nỗi buồn miên man bất tận của con người .  
Phạm Thị Thúy Nhài 
8 
b) Thuyền và nước : 
Từ láy nguyên “song song” : 
 Đã hoà ứng với hai chữ “ điệp điệp ” ở cuối câu thứ nhất đ ầy sức gợi hình , gợi liên tưởng về những con sóng cứ loang ra , lan xa 
Đối lập “ thuyền về”/“nước lại ”: 
 gợi cảm giác chia xa , tạo ấn tượng về kiếp người trong cuộc đời đầy bất trắc , ( tâm cảnh hòa nhập ngoại cảnh ) 
Phạm Thị Thúy Nhài 
9 
c) Cành củi lạc loài : 
Đảo ngữ “ củi một cành khô ” 
 T uyệt bút : Cái khô héo , nhỏ nhoi , gầy guộc của “ một cành ”, lại “ lạc ” (ĐT gợi tả ) giữa “ mấy dòng ” nước xoáy , giữa trăm ngả sầu thương khủng khiếp 
Cảm nhận về thân phận bé nhỏ của con người .  
Phạm Thị Thúy Nhài 
10 
2/ Khổ 2 : Bức tranh vô biên của tràng giang 
a) Không gian : 
+ Liệt kê : cồn nhỏ , gió đìu hiu , chợ chiều Bức tranh phía bên kia tràng giang với những nét đơn sơ gợi sự hoang vắng . 
+ Từ láy : lơ thơ , đìu hiu sắp xếp trên cùng một dòng thơ đã vẽ nên một quang cảnh vắng lặng . 
Phạm Thị Thúy Nhài 
11 
 Câu thơ gợi một hình ảnh trong Chinh phụ ngâm :  Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò  
Phạm Thị Thúy Nhài 
12 
+ Đâu tiếng làng xa  
 Lắng nghe âm thanh cuộc sống nhưng chỉ cảm nhận được tiếng dội hoang vắng của cõi lòng 
Phạm Thị Thúy Nhài 
13 
 - Nắng xuống,trời lên : gợi sự chuyển động , mở rộng về không gian , và gợi cả sự chia lìa 
 -  “ sâu chót vót”: cách diễn đạt mới mẻ , đầy sáng tạo mang một nét đẹp hiện đại . 
 Sự vô biên theo chiều cao , chiều sâu của vũ trụ . 
Sông dài , trời rộng , bến cô liêu Đối lập 
 Cái tôi mang “ nỗi sầu vạn kỉ ”: Nhà thơ như đang đứng chơ vơ giữa vũ trụ thăm thẳm , “ đứng trên thiên văn đài của linh hồn nhìn cõi bát ngát ” của cả một thế giới quạnh hiu , hoang vắng tuyệt đối . 
Phạm Thị Thúy Nhài 
14 
3/ Khổ 3 : Niềm khao khát cuộc sống : 
- “ Bèo dạt về đâu hàng nối hàng ”: hình ảnh gợi về 1 cuộc sống trôi đi trong tan tác , vô định 
- Hai từ phủ định : “ không ” Tả cảnh mà không có cảnh , không dấu hiệu của sự giao hòa , tri kỉ , tri âm 
- “ bờ xanh tiếp bãi vàng ” ( liệt kê ) Cảnh vật mênh mông vô tận . Cảm giác về “ không ” gặp lại ở “ lặng lẽ ”: không hình , không cả tiếng tuyệt đối âm thầm . 
 Càng khao khát những tín hiệu giao hòa của sự sống khát vọng sống trong tình người , tình đời chan hòa , đồng cảm , tri âm 
Phạm Thị Thúy Nhài 
15 
4/ Khổ 4 : Nỗi buồn nhớ quê hương 
- Lớp lớp mây cao đùn : bức tranh cổ điển hùng vĩ ( gợi thơ Đỗ Phủ : Mặt đất mây đùn cửa ải xa ). 
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa : Bóng chiều như đổ sập xuống theo cánh chim nhỏ . 
 Hình ảnh cổ điển mà cảm xúc rất hiện đại .  
Phạm Thị Thúy Nhài 
16 
Lòng quê dợn dợn vời : Nỗi niềm nhớ quê hương khi đang đứng giữa quê hương , nhưng quê hương đã không còn . 
 Đây là nét tâm trạng chung của các nhà thơ mới lúc bây giờ , một nỗi lòng đau xót trước cảnh mất nước . 
Không khói hoàng hôn : Gợi tứ thơ cổ của Thôi Hiệu đời Đường . 
Xưa Thôi Hiệu cần vịn vào sóng để mà buồn , mà nhớ , Huy Cận thì buồn mà không cần ngoại cảnh . Thế mới biết tấm lòng yêu quê hương thắm thiết đến nhường nào của nhà thơ hôm nay. 
 V ừa mang nét đẹp cổ điển , vừa mang nét hiện đại 
Phạm Thị Thúy Nhài 
17 
II. TỔNG KẾT : 
Hình ảnh thơ , từ ngữ táo bạo , mới mẻ , phối thanh , hòa âm đăng đối , giọng trầm buồn vừa mang phong vị cổ điển