Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 36: Thực hành một số phép tu từ cú pháp - Ngô Quốc Hòa

ai câu trước : P(phụ tình thái ) – C – V1 – V2 
Khẳng định vế đầu và bác bỏ ở vế sau 
Hai câu sau : C – V(+ phụ ngữ chỉ đtg ) – TN 
(C: dân ta , V: đã/lại đánh đổ , TN: để , mà ) 
Tác dụng 
Tạo âm hưởng đanh thép , hùng hồn , thích hợp 
với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam và 
khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến . 
b. Đoạn thơ : 
I. Phép lặp cú pháp : 
1.Bài tập 1: 
Trời xanh đây là của chúng ta 
Núi rừng đây là của chúng ta 
Những cánh đồng thơm mát 
Những ngả đường bát ngát 
Những dòng sông đỏ nặng phù sa . 
 ( Nguyễn Đình Thi , Đất nước ) 
Hãy đọc đoạn thơ và xác định 
 những câu có lặp kết cấu cú pháp 
và phân tích kết cấu cú pháp đó . 
Cho biết phép lặp đó có 
tác dụng như thế nào ? 
Kết 
cấu 
Tác 
dụng 
Chủ ngữ - vị ngữ 
Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta 
và bộc lộ cảm xúc tự hào , sung sướng khi đất 
nước giành được quyền làm chủ 
2. Bài tập 2: 
Hãy so sánh hiện tượng lặp cú pháp 
 ở những câu văn xuôi , câu thơ ở bài tập 
 1 với các câu sau để thấy điểm giống 
 và khác nhau của chúng ? 
a. Tục ngữ : 
- Bán anh em xa , mua láng giềng gần . 
- Gần mực thì đen , gần đèn thì rạng . 
Em có nhận xét gì về phép lặp 
cú pháp ở hai câu tục ngữ sau ? 
Ở mỗi câu , hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng , về từ loại , về kết cấu ngữ pháp của từng vế.Ví dụ : mua/bán ( đều là từ đơn , động từ ). 
I. Phép lặp cú pháp : 
2. Bài tập 2: 
a. Tục ngữ : 
b. Câu đối : 
Em hãy cho biết cách lặp 
cú pháp ở đôi câu đối trên ? 
Cụ già ăn củ ấu non. 
Chú bé trèo cây đại lớn 
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : số tiếng bằng nhau , 
phối hợp với phép đối ( về từ loại , nghĩa , dùng từ 
 đồng nghĩa , trái nghĩa tương ứng ) 
c. Thơ Đường luật 
Kết cấu : C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT) 
 Cụ già – ăn - củ ấu non 
 Chú bé - trèo - cây đại lớn 
Ta dại , ta tìm nơi vắng vẻ , 
Người khôn , người đến chốn lao xao . 
Em hãy nhận xét về phép lặp 
cú pháp trong thơ Đường luật 
qua hai câu thơ sau ? 
Kêt cấu : ĐN, C – V - BN 
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : kết cấu ngữ pháp giống nhau , số tiếng bằng nhau , các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa 
d. Văn biền ngẫu : 
“ Kẻ đâm ngang , người chém ngược , làm cho mã tà ma ní hồn kinh ; 
 bọn hè trước , lũ ó sau , trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ .” 
Ở văn biền ngẫu , cách 
lặp cú pháp như thế nào ? 
Cũng thường phối hợp với phép đối trong một cặp câu 
( câu có thể dài , không cố định về số lượng tiếng ) 
Qua bài tập 2, em có nhận xét gì về 
cách lặp cú pháp ở các thể loại khác nhau ? 
Đều lặp lại kết cấu ngữ pháp , 
đều nhằm nhấn mạnh , khẳng 
định nội dung và tạo nên sự 
cân đối , hài hoà về từ ngữ , 
hình ảnh , âm điệu  
Có thể loại đòi hòi mức độ chặt 
chẽ cao ( câu đối , thơ Đường luật ); 
Có thể loại kết hợp với phép đối ; 
 có thể loại không hạn định số 
lượng tiếng trong câu  
GIỐNG VÀ KHÁC GIỮA CÁC THỂ LOẠI 
I. Phép lặp cú pháp : 
2. Bài tập 2: 
3. Bài tập 3: 
Em hãy lấy ví dụ về phép lặp cú pháp 
 trong các văn bản Ngữ văn 12 và 
phân tích tác dụng của nó ? 
Theo em , thế nào là phép lặp cú pháp ? 
Lặp cú pháp là sự lặp lại kết cấu cú pháp trong câu , 
trong đoạn nhằm nhấn mạnh , khẳng định nội dung được 
đề cập hoặc tạo nên sự hài hoà , cân đối về từ ngữ , âm điệu  
II. Phép liệt kê : 
 hiệu quả của lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê 
1. Đoạn trích “ Hịch tướng sĩ ”: 
“ Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày , không 
 có mặc thì ta cho áo , không có ăn thì ta cho cơm ; quan nhỏ 
thì ta thăng chức , lương ít thì ta cấp bổng ; đi thuỷ thì ta cho 
thuyền , đi bộ thì ta cho ngựa ; lúc trận mạc xông pha thì 
cùng nhau sống chết , lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui 
cười . Cách đối đãi so với Vương Công Kiên , Cốt Đãi Ngột 
Lang ngày trước cũng chẳng kém gì .” 
Hãy phân tích kết cấu 
 và tác dụng của việc kết hợp phép lặp cú 
 pháp với phép liệt kê trong 
đoạn trích trên ? 
 Kết cấu : Hoàn cảnh – thì - giải pháp