Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 78: Rèn luyện kĩ năng mở bài, kết bài trong văn nghị luận - Nguyễn Thị Minh Trang

m được viết ngay sau khi cách mạng tháng 8 thành công. Sau khi hòa bình lặp lại, nhà văn dựa vào một cốt truyện cũ và viết lại tác phẩm này. Vợ nhặt được in trong tập Con chó xấu xí . Đây là tác phẩm có tình huống truyện đặc sắc. 
* Mở bài (1): 
Mở bài (1) 
 Thông tin thừa. 
 Không nêu đề tài chính. 
 Nêu tiền đề quá rộng. 
Không phù hợp 
 Truyện ngắn Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân được viết sau khi Cách mạng tháng 8 thành công. Cái tên mà tác giả chọn đặt cho truyện ngắn này đã cho thấy một tình huống “rất có vấn đề” của câu chuyện được kể. Từ chuyện “nhặt được vợ” của Tràng – nhân vật chính trong tác phẩm – đúng vào những ngày đói thê thảm của năm Ất Dậu (1945), nhà văn đã thâu tóm trong đó không chỉ cái bi kịch và khát vọng sống của một con người mà còn phản ánh trọn ven tấn bi kịch lịch sử và khát vọng sống, xu thế tất yếu của dân tộc. Tình huống “nhặt được vợ” (như nhan đề của truyện ngắn đã nêu rõ) có vai trò quyết định đối với toàn bộ giá trị nghệ thuật và nội dung của tác phẩm. 
* Mở bài (2): 
Mở bài (2) 
 Nêu đúng đề tài. 
 Gợi hứng thú và dẫn dắt vấn đề tự nhiên. 
Phù hợp 
 Đọc Vợ nhặt của Kim Lân, cái ấn tượng đậm nét nhất mà truyện ngắn để lại trong tâm trí người đọc là hình ảnh Tràng dắt về “người vợ theo” trong cái cảnh “tối sầm lại vì đói khát” của năm Ất dậu. Sự lựa chọn đầy táo bạo của con người trong tình huống trớ trêu ấy cũng là sự lựa chọn của cả một cộng đồng: phải sống và làm người, phải vượt lên cái đói và cái chết. Đó cũng là tình huống của lịch sử. Có thể nói, thành công của Vợ nhặt trước hết là thành công của tình huống truyện. 
* Mở bài (3): 
Mở bài (3) 
 Nêu đề tài ngắn gọn, rõ ràng, nổi bật. 
Phù hợp 
b. Ngữ liệu 2 : 
- Xác định các vấn đề được triển khai trong văn bản và vai trò của mở bài trong việc trình bày vấn đề nghị luận? 
- Phân tích tính hấp dẫn của các mở bài? 
 Đọc các phần mở bài và thực hiện các yêu cầu sau: 
* Mở bài (1): 
 Hỡi đồng bào cả nước, 
 “ Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. 
 Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mĩ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. 
 Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: 
 “ Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. 
 Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được. 
(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập ) 
Tiền đề lập luận 
xác đáng. 
Mở bài (1) 
 Hỡi đồng bào cả nước, 
 “ Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. 
 Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mĩ . Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. 
 Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: 
 “ Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”. 
 Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được. 
* Mở bài (2): 
 Vị trí của Thâm Tâm đối với thơ mới có cái gì na ná như Thôi Hiệu đối với thơ Đường. Nếu chọn mười nhà thơ Đường lớn nhất, chưa chắc đã có Thôi Hiệu, nhưng nếu chọn mười bài 
thơ Đường hay nhất không thể không có Hoàng Hạc Lâu. V âng, kể tên mười nh...n trong nhất ở người lao động – đồng thời là người nghệ sĩ – theo cảm quan đặc biệt của Nguyễn Tuân. Từ tay lái “nở hoa” trên thác ghềnh, sóng nước, một lần nữa, Nguyễn Tuân lại khẳng định rõ bản lĩnh và quan niệm nghệ thuật của mình. 
 Hình tượng người lái đò sông Đà, như đã đề cập tới , mang vẻ đẹp vừa mạnh mẽ, kì vĩ vừa bay bổng, phóng túng. Sự sáng tạo, dũng cảm và tài hoa của người lái đò trong cuộc đối mặt với thách thức trên sóng nước là biểu tượng cho những phẩm chất đáng trân trong nhất ở người lao động – đồng thời là người nghệ sĩ – theo cảm quan đặc biệt của Nguyễn Tuân. Từ tay lái “nở hoa” trên thác ghềnh, sóng nước, một lần nữa , Nguyễn Tuân lại khẳng định rõ bản lĩnh và quan niệm nghệ thuật của mình. 
Ngữ liệu 
Nhận xét 
Kết bài (1) 
Kết bài (2) 
Nội dung 
Hình thức 
Kết luận 
- Không chốt được vấn 
 đê.̀ 
- Kết luận rõ ràng. 
 Khái quát được vấn 
 đề. 
Không sử dụng phương 
tiện liên kết. 
Sử dụng phương tiện 
 liên kết chặt chẽ. 
 Phạm vi kết luận quá 
 rộng. 
Không phù hợp. 
Phù hợp. 
b. Ngữ liệu 2 : 
Hồ Chí Minh đọc Tuyên 
ngôn độc lập 
Tác giả Thạch Lam 
THẢO LUẬN NHÓM 
Nhóm A: Kết bài (1) 
Nhóm B: Kết bài (2) 
* Kết bài 1 : 
 Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: 
 Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy. 
Kết bài (1) 
 Khái quát. 
 Khẳng định vấn đề. 
 Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: 
 Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập . Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy. 
 Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: 
 Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập . Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy . 
 Vì những lẽ trên , chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: 
 Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập . Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy . 
 Liên hệ mở rộng. 
* Kết bài (2) : 
 Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này. Hơn thế nữa, dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này, mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì. 
Kết bài (2) 
 Củng cố. 
 Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này . Hơn thế nữa, dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này, mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì. 
 Hai đứa trẻ đã thực hiện được điều này . Hơn thế nữa , dấu ấn của phố huyện ấy luôn khảm trong ta bằng quyền năng kì lạ. Bây giờ và mãi mãi sau này , mỗi khi đứng trước một phố huyện nào thì câu chuyện của Thạch Lam dễ sống dậy trong ta, bằng ánh sáng đẹp, diệu kì. 
 Liên hệ m ở rộng. 
 Khái quát. 
 Từ những nội dung đã tìm hiểu ở các mục 1 và 2, theo anh (chị) phần kết bài cần đáp ứng được yêu cầu gì trong quá trình tạo lập văn bản? Chọn phương án trả lời đầy đủ và chính xác nhất. 
Tóm tắt lại toàn bộ những nội dung đã trình bày và liên hệ với thực tế. 
B. Nêu đánh giá khái quát và bộc lộ cảm xúc của người viết về khía cạnh nổi bật nhất của vấn đề. 
D. Tóm tắt lại toàn bộ nội dung đã trình bày và bộc lộ cảm xúc của người viết. 
C. Thông báo việc trình bày vấn đề đã hoàn thành, nêu đánh giá khái quát và gợi những liên tưởng rộng hơn, sâu sắc hơn. 
2. Kết luận : 
- Thông báo về sự kết thúc của việc trình bày vấn đề. 
 Nêu đánh giá khái quát của người viết về những khía cạnh nổi bật nhất của vấn đề. 
- Gợi liên tưởng rộng hơn, sâu sắc hơn. 
a. Một kết bài hay cần : 
b. Một số cách thức k