Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Câu cầu khiến - Nguyễn Thị Lệ Giang

- Mở cửa! 
Mời 2 bạn lên diễn lại 2 tình huống sau. Các bạn ở dưới quan sát, nhận xét về giọng điệu và tác dụng của 2 từ “Mở cửa” 
a 
b 
 - Anh làm gì đấy? 
 - Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá. 
Đang ngồi học bài, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào: 
 - Mở cửa! 
 G iọng đều đều 
 Câu trần thuật: Dùng để trả lời câu hỏi 
 G iọng nhấn mạnh 
 Câu cầu khiến: Dùng để đề nghị, ra lệnh, yêu cầu 
Ghi nhớ 
Câu cầu khiến là câu có từ cầu khiến (hãy, đừng, chớ, đi, thôi, nào,) hoặc ngữ điệu cầu khiến dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo,  
Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu “!”, Nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu “.” 
TỰ BẠCH 
Em câu cầu khiến trong nhà, 
Đề nghị, khuyên bảo luôn là niềm vui. 
Yêu cầu, ra lệnh vài lời, 
Ngữ điệu cầu khiến mọi người nghe xem! 
Học trò muốn nhận ra em, 
Hãy, thôi, đừng, chớ không quên từ nào. 
Đi, nào giục giã làm sao! 
Chấm than, dấu chấm góp vào thành câu. 
Mong học trò nhớ thật lâu! 
Nếu không sẽ trở thành câu chuyện buồn!... 
câu cầu khiến 
Đề nghị, khuyên bảo 
Yêu cầu, ra lệnh 
Ngữ điệu cầu khiến 
Hãy, thôi, đừng, chớ 
Đi, nào 
Chấm than, dấu chấm 
Hãy đăt câu cầu khiến theo bức tranh dưới đây 
Bài tập nhanh 
Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu sau là câu cầu khiến? Nhận xét về chủ ngữ trong những câu trên. Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của các câu trên thay đổi như thế nào. 
a)  Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương. 
b)  Ông giáo hút trước đi. 
c)  Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không . 
a)  Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương. 
 V ắng chủ ngữ, đó là: Lang Liêu 
Thêm CN: Con hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương . 
 N ghĩa của câu không đổi 
 Đ ối tượng tiếp nhận câu nói được xác định rõ hơn, lời yêu cầu cũng nhẹ nhàng và tình cảm hơn 
b)  Ông giáo hút trước đi . 
 C hủ ngữ là: “ông giáo” 
Bỏ CN: H út trước đi 
 N ghĩa của câu thay đổi ( Ý nghĩa cầu khiến dường như mạnh hơn) và lời nói kém lịch sự hơn 
Thay CN: Nay các anh đừng làm gì nữa, ... 
 N ghĩa của câu thay đổi , ở đây, người nói đã được loại ra khỏi những đối tượng tiếp nhận lời đề nghị. 
c)  Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không . 
 C hủ ngữ là: “chúng ta” 
II. 
Luyện tập 
Ai nhanh hơn? 
4 nhóm cùng thảo luận để hoàn thiện bài tập 2; 3 và 4 (sgk – tr 32) và lên bảng làm. Nhóm nào 
làm nhanh hơn và chính xác hơn sẽ 
giành chiến thắng 
a) "Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi ." 
b) "Các em đừng khóc." 
	 Có t ừ ngữ cầu khiến đi + Vắng chủ ngữ. 
 Có từ ngữ cầu khiến đừng + Chủ ngữ các em 
c) "Đưa tay cho tôi mau!"; "Cầm lấy tay tôi này!" 
 Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến + Vắng chủ ngữ 
Bài 2 
Bài 3 
a/ Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột! 
b/ Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột. 
Vắng chủ ngữ 
Chủ ngữ ngôi thứ hai số ít 
 Câu b có ý cầu khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của người nói đối với người nghe 
Bài 4 
 hay là anh đào giúp cho em một cái ngách  
 Dế Choắt muốn Dế Mèn đào giúp một cái ngách từ "nhà" mình sang "nhà" của Dế Mèn (có mục đích cầu khiến). 
 Không thể thay thành: “Anh hãy đào giúp em” hoặc “Đào ngay giúp em” vì Choắt tự coi mình là vai dưới, yếu đuối, nhút hát hơn Mèn nên ngôn ngữ khiêm nhường, có sự rào trước đón sau 
Trò chơi ô chữ 
Ch ìa khoá 
H 
à 
Y 
C 
Ầ 
U 
K 
H 
I 
Ế 
N 
N 
G 
Ữ 
Đ 
I 
Ệ 
U 
C 
H 
Ấ 
M 
T 
H 
A 
N 
K 
H 
U 
Y 
Ê 
N 
B 
Ả 
O 
D 
Ấ 
U 
C 
H 
Ấ 
M 
Y 
Ê 
U 
C 
Ầ 
U 
T 
Ố 
H 
Ữ 
U 
N 
G 
H 
I 
V 
Ấ 
N 
H 
Ỏ 
I 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Câu số 1 : Gồm 3 chữ cái. 
Hãy xác định từ cầu khiến trong câu: 
" Hãy mở cửa ra." 
1 
Câu số 2 : Gồm 8 chữ cái. 
Câu: Các em đừng khóc. 
Xét theo mục đích nói, nó thuộc kiểu 
câu gì? 
2 
Câu số 3 : Gồm 7 chữ cái 
Câu cầu khiến là câu có những từ 
 cầu khiến hay ...... cầu khiến. 
3 
Câu số 4 : Gồm 8 chữ cái