Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài: Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội - Nguyễn Thị Lệ Giang

ẳng liều bằng ông! 
Nghe ra ông cũng vui lòng 
Tui đi, còn chạy ra sông dặn dò: 
“Coi chừng sóng lớn, gió to 
Màn xanh đây mụ, đắp cho kín mình 
 (Mẹ suốt - Tố Hữu) 
TỪ ĐỊA PHƯƠNG 
TỪ TOÀN DÂN 
cớ răng 
Ưng 
mụ 
tại sao 
đồng ý 
vợ 
 Các từ địa phương trên được dùng chủ yếu ở miền Trung 
GHI NHỚ 
 Khác với từ ngữ toàn dân,từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một (hoặc một số) địa phương nhất định 
Biệt ngữ xã hội 
II. 
 Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà. 
 Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: 
 - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về 
 (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) 
Tại sao trong đoạn văn này, có chỗ tác giả dùng từ mẹ , có chỗ lại dùng từ m ợ ? Trước Cách mạng tháng Tám 1945, trong tầng lớp xã hội nào ở nước ta, mẹ được gọi bằng mợ , cha được gọi băng cậu ? 
 Tầng lớp trung lưu, thượng lưu dùng mợ, cậu để chỉ mẹ, cha mình. 
- Mẹ: lời kể của tác giả với độc giả. 
 Mợ: lời đáp của Hồng khi đối thoại với người cô – cùng tầng lớp xã hội. 
Thu và Thịnh đang trao đổi về điểm bài tập làm văn của mình, em hãy để ý những từ in đậm và giải thích ý nghĩa của nó. Theo em, ai thường sử dụng ngôn ngữ đó. 
TÌNH HUỐNG 
Tức quá, hôm nay 
tớ bị ăn con ngỗng bài tập làm văn. 
Haha, t ớ t rúng tủ , đ ư ợc 9 điểm, may quá đi mất. 
ngỗng = điểm 2 
Trúng tủ = Đúng với điều mình dự kiến 
 Tầng lớp học sinh, sinh viên sử dụng. 
GHI NHỚ 
 Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. 
Sử dụng từ ngữ địa ph ư ơng, biệt ngữ xã hội 
III. 
1. Lưu ý khi sử dụng từ ngữ địa ph ư ơng, biệt ngữ xã hội 
Người phiên dịch 
 - Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mạ cấy chủi. 
 Đi cho khéo không bổ cảy trục cúi đó nghe. 
 - Mạ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ. 
Em hãy dịch đoạn đối thoại sau ra tiếng toàn dân: 
 - Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mạ cấy chủi. 
 Đi cho khéo không bổ cảy trục cúi đó nghe. 
 - Mạ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ. 
 - Con ơi! Con ra trước sân lấy cho mẹ cái chổi. 
 Đi cho khéo không ngã sưng đầu gối đó nghe. 
 - Mẹ ơi! Con có thấy cái chổi đâu nào. 
Vì sao? 
Ngôn ngữ được sử dụng trong đoạn đối thoại trên của khu vực nào? 
Có nên nói như vậy với mọi người không? 
 - Con ơi! Con ra trước cươi lấy cho mạ cấy chủi. 
 Đi cho khéo không bổ cảy trục cúi đó nghe. 
 - Mạ ơi! Con có chộ cấy chủi mô mồ. 
Ngôn ngữ Miền Trung 
Khi nói với mọi người không nên sử dụng những từ ngữ như vậy 
Vì làm người nghe khó hiểu/ không hiểu 
 Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào nên/ không nên dùng từ địa phương? 
a 
c 
d 
e 
g 
b 
Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương. 
Người nói chuyện với mình là người ở địa phương khác. 
Khi phát biểu ý kiến ở lớp 
Khi làm bài tập làm văn 
Khi viết đơn từ, báo cáo gửi thầy cô giáo. 
Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt 
Nên 
Có thể 
Không nên 
Không nên 
Không nên 
Không nên 
GHI NHỚ 
- Không nên lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội C ần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết. 
- Khi sử dụng lớp từ này ta cần chú ý đến: Đối tượng giao tiếp; Hoàn cảnh giao tiếp; Tình huống giao tiếp 
2. Tác dụng của từ ngữ địa ph ư ơng, biệt ngữ xã hội 
Tại sao trong các đoạn văn, thơ sau đây, tác giả vẫn dùng một số từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội? 
- Đồng chí mô nhớ nữa 
 Kể chuyện Bình Trị Thiên 
 Cho bầy tui nghe ví 
 Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí 
 - Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, 
 Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri 
 (Theo Hồng Nguyên,Nhớ) 
- Cá nó để dằm thượng áo ba đờ suy,khó mõi lắm 
 (Nguyên Hồng,Bỉ vỏ) 
 nào 
chúng tôi, với 
đó, bây giờ, 
như thế này 
 Tô đậm thêm màu sắc địa phương. 
 Đồng chí mô nhớ nữa 
 Kể chuyện Bình Trị Thiên 
 Cho bầy tui nghe ví 
 Bếp lửa rung r