Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng

 mang theo s¸ch ®Ó chuÈn bÞ «n thi häc k× ”. 
Tiết 21: 
Sự phát triển của từ vựng 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
 VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC 
 Vẫn là hào kiệt , vẫn phong lưu , 
 Chạy mỏi chân thì hãy ở tù . 
 Đã khách không nhà trong bốn biển , 
 Lại người có tội giữa năm châu . 
 Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế , 
 Mở miệng cười tan cuộc oán thù . 
 Thân ấy vẫn còn , còn sự nghiệp , 
 Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu . 
 Phan Bội Châu 
 ( Ng ữ văn 8 - Tập1) 
 Bµi tËp 1 (SGK - T55) 
* Ph©n tÝch ng ­ liÖu 
- Kinh tÕ ( nghÜa trong bµi th ¬) : C¸ch nãi t¾t cña kinh bang tÕ thÕ cã nghÜa lµ t rÞ n­íc cøu ®êi 
- Kinh tÕ ( ngµy nay): Toµn bé ho¹t ®éng cña con ng­êi trong lao ®éng s¶n xuÊt, trao ®æi, ph©n phèi vµ sö dông cña c¶i, vËt chÊt lµm ra. 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
b) Bµi tËp 2 (SGK - T55,56) 
* Ph©n tÝch ng ­ liÖu 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
Th¶o luËn nhãm (4’) 
 Cho biÕt nghÜa cña tõ "xu©n" vµ tõ "tay" trong c¸c c©u th¬ trªn ? 
 Trong c¸c nÐt nghÜa ®ã, nghÜa nµo lµ nghÜa gèc, nghÜa nào là nghÜa chuyÓn? 
 Trong tr­êng hîp cã nghÜa chuyÓn th × nghÜa chuyÓn ®ã ®­îc h×nh thµnh theo ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa nµo? (Èn dô hay ho¸n dô) 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
VDa : - Gần xa nô nức yến anh , 
 Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân(1) . 
 Dập dìu tài tử giai nhân , 
 Ngựa xe như nước áo quần như nêm . 
 - Ngày xuân(2) em hãy còn dài , 
 Xót tình máu mủ thay lời nước non. 
- Xuân (1): mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ , mùa mở đầu một năm . 
 Nghĩa gốc 
 Xuân (2): tuổi trẻ 
 Nghĩa chuyển 
b) Bµi tËp 2 (SGK - T55,56) 
* Ph©n tÝch ng ­ liÖu 
È n dô 
VDb : - Được lời như cởi tấm lòng , 
 Gởi kim thoa với khăn hồng trao tay(1). 
 - Cũng nhà hành viện xưa nay, 
 Cũng phường bán thịt cũng tay(2) buôn người . 
- Tay(1): bộ phận phía trên của cơ thể , từ vai đến ngón , dùng để cầm , nắm 
 Nghĩa gốc 
- Tay(2): người chuyên hoạt động hay giỏi về môt môn , một nghề . 
 Nghĩa chuyển 
b) Bµi tËp 2 (SGK - T55,56) 
* Ph©n tÝch ng ­ liÖu 
Ho¸n dô 
- Xuân (1): mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ , mùa mở đầu một năm . 
 Nghĩa gốc 
 Xuân (2): tuổi trẻ 
 Nghĩa chuyển 
È n dô 
- Tay(1): bộ phận phía trên của cơ thể , từ vai đến ngón , dùng để cầm , nắm 
 Nghĩa gốc 
- Tay(2): người chuyên hoạt động hay giỏi về môt môn , một nghề . 
 Nghĩa chuyển 
Ho¸n dô 
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG 
 Xã hội phát triển , từ vựng của ngôn ngữ cũng không ngừng phát triển 
Một trong những cách phát triển t ừ vựng tiếng Việt là phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng . 
Phương thức 
chuyển nghĩa 
Phương thức 
 hoán dụ 
Nghĩa chuyển 
 Phương thức 
 ẩn dụ 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
V í dụ 1: 
Ngày ngày mặt trời đi qua tr ên lăng Thấy một mặt trời trong lăng r ất đỏ . ( Viễn Phương - Viếng lăng Bác ) 
- Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ . 
- Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ , bởi vì sự chuyển nghĩa của từ mặt trời trong câu thơ có tính chất lâm thời , nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới . 
VÝ dô 2: 
¸ o chµm ®­a buæi ph©n li 
CÇm tay nhau biÕt nãi g× h«m nay. 
 ( ViÖt B¾c - Tè H÷u ) 
- ¸ o chµm : con ng­êi ViÖt B¾c ( LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt ) -> Ho¸n dô tu tõ 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
VD1: 
a) T«i rÊt thÝch ng¾m biÓn lóc hoµng h«n. 
b) Tõ gi©y phót ®ã, B¸c cïng víi c¶ biÓn ng­êi ®· hßa lµm mét. 
VD2: 
a) NÕu cã tiÒn tiÕt kiÖm, c¸c b¹n h·y göi vµo Ng©n hµng N«ng nghiÖp. 
b) Chóng ta sö dông ng©n hµng chai t¹i trung t©m ®Ó t¸i sö dông c¸c chai mµu xanh, n©u vµ trong. 
Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng 
luyÖn tËp 
Bài tập 1(SGK-T56) 
a) Đề huề lưng túi gió trăng , 
 Sau chân theo một vài thằng con con . 
 ( Nguyễn Du , Truyện Kiều ) 
Chân : một bộ phận trên cơ thể con người . 
 Nghĩa gốc 
b) Năm em học sinh lớp 9A có chân trong đội tuyển của trường đi dự “ Hội khỏe Phù Đổng ”. 
Chân : một vị trí trong đội tuyển 
 Nghĩa chuyển ( Phươn