Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Văn bản: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (Trích “Chinh phụ ngâm”)

: Nhân Mục – Thanh Xuân- Hà Nội. 
 - Là người thông minh, tài hoa, hiếu học. 
 b. Sự nghiệp : 
 - Sáng tác: thơ, phú bằng chữ Hán và tiêu biểu nhất là “Chinh phụ ngâm”. 
Nhóm 2 
 G iới thiệu về dịch giả của 
 tác phẩm “Chinh phụ ngâm”? 
2 . Dịch giả 
 a . Đoàn Thị Điểm ( 1705 - 1748 ) 
 - Hiệu : Hồng Hà nữ sĩ . 
 - Quê : Làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, trấn Kinh Bắc , tỉnh Hưng Yên. 
 - Là người nhan sắc, tài hoa, thông minh . 
 - Ngoài bản dịch “ Chinh phụ ngâm ” còn có tác phẩm “ Truyền kì tân phả ” và nhiều thơ , phú khác. 
b. Phan Huy Ích ( 1750- 1822). 
 - Quê: Làng Thu Hoạch, huyện Thiên Lộc, trấn Nghệ An (nay thuộc tỉnh Hà Tĩnh). 
 - Đỗ tiến sĩ năm 26 tuổi, từng làm quan và dịch “Chinh phụ ngâm”. 
 - Sáng tác: “Dụ am văn tập”; “Dụ am ngâm lục”. 
Nhóm 3 
 G iới thiệu về tác phẩm “Chinh phụ ngâm” và 
đoạn trích “Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ”? 
 3 . Tác phẩm “Chinh phụ ngâm ” 
 a. Hoàn cảnh 
 Bài thơ được viết bằng chữ Hán vào khoảng những năm 40 của thế kỉ XVIII, khi triều đình phong kiến rơi vào cảnh loạn lạc, nội chiến, bi thương. 
 b. Thể loại : ngâm khúc . 
 c. Thể thơ 
 - Nguyên bản: có 476 câu thơ, chữ Hán, theo thể trường thiên đoản cú ( câu thơ dài ngắn không đều nhau). 
 - Dịch ra chữ Nôm: có 412 câu thơ , chữ Nôm theo thể song thất lục bát. 
 d . Giá trị 
 - Nội dung: 
 + Tâm trạng cô đơn, khao khát hạnh phúc của người phụ nữ. 
 + Tố cáo chiến tranh phong kiến. 
 - Nghệ thuật: 
 Bút ph áp tr ữ tình + miêu tả nội tâm sâu sắc. 
Bản dich 
4 . Đoạn trích “ Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ” 
 a. Vị trí : 
 Từ câu 193-216 
 b. Nội dung : 
 Tình cảnh lẻ loi, cô đơn của người chinh phụ khi có chồng đi chinh chiến nơi xa. 
 c. Bố cục: 2 phần 
 -Phần 1 ( 16 câu đầu): tâm trạng cô đơn, lẻ loi của người chinh phụ. 
 - Phần 2 (8 câu cuối): nỗi nhớ thương người chồng nơi biên ải xa xôi của người chinh phụ. 
II.Đọc-hiểu chi tiết 
1.Đọc 
 Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước, 
Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen. 
 Ngoài rèm thước chẳng mách tin, 
Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng? 
 Đèn có biết dường bằng chẳng biết, 
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi. 
Buồn rầu nói chẳng nên lời, 
Hoa đèn kia với bóng người khá thương. 
Gà eo óc gáy sương năm trống, 
Hòe phất phơ rủ bóng bốn bên. 
Khắc giờ đằng đẵng như niên, 
Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa. 
Hương gượng đốt hồn đà mê mải, 
Gương gượng soi lệ lại châu chan. 
Sắt cầm gượng gảy ngón đàn, 
Dây uyên kinh đứt phím loan ngại chùng. 
Lòng này gửi gió đông có tiện? 
Nghìn vàng xin gửi đến non Yên. 
Non Yên dù chẳng tới miền, 
Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời. 
Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu, 
Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong. 
Cảnh buồn người thiết tha lòng, 
Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun. 
2.Tìm hiểu chi tiết 
a. 16 câu thơ đầu 
 * 8 câu thơ đầu 
 Hoàn cảnh: Chồng đi chinh chiến, nàng ở nhà một mình . 
Hoàn cảnh của người chinh phụ như thế nào? 
- Không gian : “Hiên vắng”, “ngoài rèm” >< “trong rèm”. 
 - > G ợi lên không gian hiu quạnh, vắng vẻ. 
 - Thời gian : “Đèn”, “hoa đèn”. 
 -> Thời gian tuần hoàn . 
=> Tĩnh mịch, vắng lặng, khắc sâu tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ. 
- Hành động: 
 + “Dạo hiên” - “thầm gieo từng bước”: Đi lại quẩn quanh, thầm đếm từng bước chân khi đi ngoài hiên vắng. 
 + “Ngồi rèm” - “rủ thác đòi phen”: Buông rèm xuống, cuốn rèm lên nhiều lần. 
 -> Hành động vô nghĩa, lặp đi lặp lại, không mục đích . 
=> Gợi tả tâm trạng bồn chồn, không yên, cô đơn, trống trải. 
- Tâm trạng 
 + Ngoại cảnh: 
 Chim thước Loài chim tốt báo tin lành 
 Không có tin tức 
 Đèn Vật vô tri vô giác 
 Chẳng thể chia sẻ, giãi bày 
 N ghệ thuật: 
 + Điệp ngữ nối tiếp: “ Đèn có biết ” – “ Đèn chẳng biết ” . 
 + Câu hỏi tu từ: “Trong rèm dường đã có đèn biết chăng ?”. 
=> Mong ngóng, khao khát đồng cảm, sẻ chia nhưng nỗi lòng càng thêm trĩu nặng. 
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi 
Buồn rầu nói chẳng nên lời , 
Hoa đèn kia với bóng người kh