Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Tiết 5: Tự tình (Bài II)

 ái h ồng nhan v ới n ước non. 
Ch én r ượu h ươ ng đư a, say l ại t ỉnh 
V ầng tr ăng b óng x ế khuy ết ch ư a tr òn 
Xi ên ngang m ặt đất r êu t ừng đám 
Đâm to ạc ch ân m ây đá m ấy h òn 
Ng án n ỗi xu ân đ i xu ân l ại l ại 
M ảnh t ình san s ẻ t í con con . 
Hồ Xuân Hương 
Tự Tình (Bài II) 
2. Bài thơ : 
a. Xuất xứ : (SGK) 
b. Thể loại : Thơ Nôm Đường luật 
Đêm khuya -> thời gian -> trống vắng 
Văng vẳng -> từ láy: âm thanh -> tĩnh mịch 
Trống canh dồn -> thôi thúc 
=> Không gian thời gian nghệ thuật đặc sắc gợi bước đi gấp gáp, thôi thúc vô tình của thời gian, sự cô đơn, rối bời vô vọng của nhân vật trữ tình. 
- Từ “trơ” gợi sự trơ trọi, lẻ loi cô đơn 
 - Cái +hồng nhan -> kết hợp từ -> sự tủi hổ bẽ bàng 
 - Nước non -> không gian rộng lớn mênh mông -> cuộc đời. 
- Trơ + nước non -> sự bền gan , thách thức 
- Nghệ thuật đảo ngữ + tiểu đối+ nhịp thơ1/3/3. 
=> Tâm trạng của chủ thể trữ tình đó là nỗi cô đơn trống vắng, đầy thách thức giữa cuộc đời. 
2. Đọc hiểu văn bản 
a.Hai câu đề: 
 Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn 
 Trơ cái hồng nhan với nước non 
1.Đọc văn bản 
II. Đọc hiểu văn bản 
II. Đọc hiểu văn bản 
1.Đọc văn bản 
2.Tìm hiểu văn bản 
a.Hai câu đề : 
b. Hai câu thực 
 Chén rượu hương đưa say lại tỉnh 
 Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn 
- Từ ngữ, hình ảnh: 
+ chén rượu - say lại tỉnh. 
+ vầng trăng - bóng xế - khuyết chưa tròn => hình ảnh ẩn dụ=>sự dở dang muộn màng . 
=> Nỗi đau thân phận Hồ Xuận Hương -> bi kịch của chủ thể trữ tình. 
c. Hai câu luận: 
 Xiên ngang mặt đất rêu từng đám 
 Đâm toạc chân mây đá mấy hòn 
- Hình ảnh thiên nhiên: rêu , mây, đá 
- Từ ngữ: động từ mạnh(đâm, xiên)+ bổ ngữ( ngang, toạc) 
- Biện pháp nghê thuật : đảo ngữ 
=> Nổi bật sự phẫn uất, phản kháng, vùng lên của thân phận-> bản lĩnh mãnh mẽ không chấp nhận hoàn cảnh ,số phận 
d. Hai câu kết 
 Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại 
 Mảnh tình san sẻ tí con con 
Từ ngữ: ngán, xuân, lại lại; mảnh tình, san sẻ, tí con con 
- Nghệ thuật: điệp từ: ( xuân, lại lại ); tăng tiến( mảnh tình – san sẻ - tí con con) 
Cách ngắt nhịp: 2/ 2/1/ 2( câu cuối) 
=>Tâm trạng chán chường buồn tủi của một người gặp nhiều trăc trở éo le trong tình duyên . 
III. Tổng kết 
- Nội dung: 
+ Bi kịch, khát vọng sống, hạnh phúc của Hồ Xuân Hương 
+ Ý nghĩa nhân văn: Trong buồn tủi người phụ nữ gắng vượt lên trên số phận nhưng cuối cùng vẫn rơi vào bi kịch . Lên án xã hội phong kiến . 
- Nghệ thuật: Từ ngữ giản dị, đặc sắc 
Hình ảnh giàu sức gợi cảm để diễn tả các biểu hiện tinh tế, phong phú của tâm trạng 
Củng cố 
Lời bày tỏ của Hồ Xuân Hương 
Nỗi cô đơn trống vắng 
Nỗi đau duyên phận 
Nỗi phẫn uất,phản kháng 
Ý thức về duyên phận 
Bản lĩnh – cái tôi trữ tình Hồ Xuân Hương