Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Văn bản: Hai đứa trẻ

 đầu mùa ( 1937 ), Nắng trong vườn (1938 ), Sợi tóc (1942); tiểu thuyết Ngày mới ( 1939); tập tiểu luận Theo dòng ( 1941 ); tùy bút Hà Nội băm sáu phố phường (1943) . 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
2. Tác phẩm 
 a. Xuất xứ 
Rút từ tập truyện Nắng trong vườn , 1938. 
 b. Bối cảnh 
- Bối cảnh câu chuyện là một phố huyện nghèo nàn, xơ xác có đường tàu đi qua, một ga xép, một cái chợ nhỏ bé nằm giữa thôn xóm và cánh đồng. 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
2. Tác phẩm 
 c. Bố cục 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
2. Tác phẩm 
 d. Tóm tắt truyện 
Truyện kể về hai đứa trẻ, tên là Liên và An, vốn từ Hà Nội chuyển về phố huyện nghèo, trông coi một cửa hàng tạp hóa. 
Chiều đến, hai chị em ngồi ngắm cảnh phố huyện lúc hoàng hôn 
Đêm buông xuống, dù buồn ngủ nhưng vẫn cố thức để đợi đoàn tàu đêm đi qua 
I. TÌM HIỂU CHUNG 
2. Tác phẩm 
 e . Chủ đề 
Truyện ngắn Hai đứa trẻ thể hiện niềm cảm thương chân thành của Thạch Lam đối với những kiếp người sống nghèo khổ, chìm khuất trong mỏi mòn, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước cách mạng và sự trân trọng với những mong ước bé nhỏ, bình dị mà tha thiết của họ. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
Bức tranh thiên nhiên lúc chiều về 
 Màu sắc 
+ Phương tây đỏ rực như lửa cháy. 
+ Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. 
+ Dãy tre làng đen lại. 
	 Cái rực rỡ của một ngày sắp qua đi, bóng tối bắt đầu bao phủ và chiếm lĩnh không gian gợi cảnh tàn lụi 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
Bức tranh thiên nhiên lúc chiều về 
 Âm thanh: Một buổi chiều êm ả như ru 
+ Tiếng trống thu không. 
+ Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió đưa vào. 
+ Tiếng muỗi vo ve trong cửa hàng của chị em Liên. 
	 Không gian êm ả, dịu nhẹ, hiu hắt buồn và tĩnh lặng 
Phương Tây đỏ rực như lửa cháy.... 
Dãy tre làng đen kịt lại... 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
Bức tranh thiên nhiên lúc chiều về 
 Mùi vị: 
-	Một mùi ẩm bốc lên, hơi nóng ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc quá , khiến chị em Liên tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương này 
	 Mùi vị của cuộc sống đói khổ, lầm than, cơ cực 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
Bức tranh thiên nhiên lúc chiều về 
Cảnh vật hiện lên vừa êm đềm, thơ mộng vừa thấm đượm một nỗi buồn bâng khuâng 
Sự đan cài giữa hiện thực và lãng mạn 
Cảnh vật hiện ra đã gợi lên đúng một buổi chiều quê dân dã 
 Tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
b. Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống 
Cảnh phố huyện – nơi bóng tối ngập đầy dần 
Ánh sáng 
Vòm trời hàng ngàn ngôi sao sáng lấp lánh 
Vệt sáng của những con đom đóm bay là là trên mặt đất 
Cửa chỉ để hé ra một khe ánh sáng 
Quầng sáng chung quanh ngọn đèn của chị Tí 
Một chấm lửa khác nhỏ và vàng lơ lửng đi trong đêm tối 
Bóng tối 
Đường phố và các ngã con dần dần chứa đầy bóng tối 
Tối hết cả, con đường thăm thẳm qua sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
b. Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống 
Cảnh phố huyện – nơi bóng tối ngập đầy dần 
Ánh sáng 
Chỉ còn ngọn đèn con của chị Tí, bếp lửa của bác Siêu chiếu sáng một vùng đất cát 
Ngọn đèn của Liên vặn nhỏ, thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa 
Bóng tối 
Tối hết cả, con đường thăm thẳm qua sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
b. Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống 
Ánh sáng nơi ngọn đèn của chị Tí 
- Quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên chõng hàng của chị Tí 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
b. Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống 
Ánh sáng nơi ngọn đèn của chị Tí 
Giờ chỉ còn ngọn đèn con của chị Tí chiếu sáng một vùng đất cát 
Một thế giới khác hẳn với các vầng sáng ngọn đèn của chị Tí 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
Bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
b. Bức tranh thiên... tâm trạng Liên trước bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
b. Diễn biến tâm trạng Liên trước bức tranh phố huyện lúc chiều tối 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
TÀU CHƯA ĐẾN 
TÀU ĐẾN 
TÀU ĐI KHUẤT 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
TÀU CHƯA ĐẾN 
TÀU ĐẾN 
TÀU ĐI KHUẤT 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Hình ảnh đoàn tàu đã được tập trung miêu tả kĩ lưỡng 
+ Theo trình tự thời gian: từ xa - gần – xa 
+ Bằng nhiều giác quan (thị giác, thính 
giác, xúc giác) 
+ Bằng sự đối lập, tương phản ; bằng 
cả thực tại – hồi ức – ước mơ 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
	 Nghệ thuật miêu tả tinh tế, hàm súc, gợi cảm. Thể hiện mong ước và tâm lí điển hình của người dân quê: ao ước cuộc sống vui vẻ, tươi sáng, phồn hoa 
II . TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
TÀU CHƯA ĐẾN 
TÀU ĐẾN 
TÀU ĐI KHUẤT 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
TÀU CHƯA ĐẾN 
TÀU ĐẾN 
TÀU ĐI KHUẤT 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
TÀU CHƯA ĐẾN 
TÀU ĐẾN 
TÀU ĐI KHUẤT 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
“Liên lặng theo mơ tưởng, Hà Nội xa xăm. Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của b ác Siêu. ” 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Thế giới của khát khao 
+ Thế giới đó sáng rực, vui vẻ, huyên náo và sang trọng 
+ Cuộc sống nơi phố huyện có chút niềm vui và ý nghĩa 
	 Chuyến tàu chở ước mơ và hi vọng 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Thế giới của kí ức: Kí ức về Hà Nội 
+ Cái cửa hàng mẹ Liên dọn ngay từ khi cả nhà bỏ Hà Nội về quê ở, vì thầy Liên mất việc 
+ Liên nhớ lại khi ở Hà Nội chị được hưởng những thức quà ngon, lạ, được đi chơi bờ hồ, uống những cốc nước lạnh xanh đỏ 
+ Liên lặng theo mơ tưởng, Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Thế giới của kí ức: Kí ức về Hà Nội 
+ Qúa khứ sung túc, đủ đầy 
+ Ký ức tuổi thơ êm đềm, hạnh phúc 
+ Thế giới của ánh sáng, niềm vui và sự giàu có 
	 Chờ đợi đoàn tàu bằng tình cảm thiêng liêng, xúc động 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Xa xôi không thể vươn tới 
Xa xăm không thể trở lại 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Thế giới của kí ức: Kí ức về Hà Nội 
+ Sự trở về với thực tại cuộc sống: buồn bã, tù túng và tăm tối nơi phố huyện nghèo 
	 Niềm xót xa thương cảm đối với những kiếp người bé mọn 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
c. Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên 
Thế giới của kí ức: Kí ức về Hà Nội 
+ Đánh thức con người, kéo họ ra khỏi kiếp sống mòn để hướng đến cuộc sống ý nghĩa, xứng đáng hơn 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
So sánh âm thanh và ánh sáng của đoàn tàu với âm thanh và ánh sáng nơi phố huyện 
 Âm thanh 
 Đoàn tàu 
 Phố huyện 
Còi xe lửa kéo dài 
Tiếng trống thu không từng tiếng một 
Tiếng dồn dập 
Tiếng ếch nhái 
Tiếng rít mạnh vào ghi 
Tiếng muỗi bay vo ve 
Còi rít lên 
Tiếng đàn bầu bật trong yên lặng 
Tàu rầm rộ đi tới 
-> Âm thanh huyên náo, sôi động. 
-> Âm thanh đơn điệu, buồn bã. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
So sánh âm thanh và ánh sáng của đoàn tàu với âm thanh và ánh sáng nơi phố huyện 
 Ánh sáng 
 Đoàn tàu 
 Phố huyện 
Ngọn lửa xanh biếc 
Khe sáng 
Khói bừng sáng trắng 
Quầng sáng 
Đèn sáng trưng 
Chấm nhỏ và vàng lơ lửng 
Đồng và kền lấp lánh 
Thưa thớt từng hột sáng 
Các cửa kính sáng 
-> Ánh sáng mạnh mẽ, rực rỡ. 
-> Ánh sáng yếu ớt, tù mù. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 
2. Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em 
III. TỔNG KẾT 
Nội dung 
Thể hiện niềm xót thương đối với những kiếp người sống cơ cực, quẩn quanh ở phố huyện nghèo 
Thể hiện sự trân trọng ước mong vươn tới cuộc