Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 23: Luật thơ

 và ngắt nhịp là cơ sở để hình thành luật thơ 
* Số dòng trong bài thơ , quan hệ của các dòng thơ về kết cấu , về ý nghĩa cũng là yếu tố hình thành luật thơ 
Vì sao “ tiếng ” có vai trò quan trọng trong sự hình thành luật thơ ? 
II. LUẬT THƠ CỦA MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG 
1. Thể lục bát : 
Nhận xét về số tiếng trong câu , hiệp vần , nhịp , hài thanh ? 
“ Trăm năm / trong cõi / người ta 
Chữ tài / chữ mệnh / khéo là / ghét nhau 
Trải qua/ một cuộc / bể dâu 
Những điều / trông thấy / mà đau / đớn lòng ” 
 ( Nguyễn Du - Truyện Kiều ) 
“ Trăm năm / trong cõi / người ta 
Chữ tài / chữ mệnh / khéo là / ghét nhau 
Trải qua/ một cuộc / bể dâu 
Những điều / trông thấy / mà đau / đớn lòng ” 
( Nguyễn Du - Truyện Kiều ) 
Số tiếng : Câu 6 - câu 8 liên tục 
- Vần : 
+ Tiếng thứ 6 hai dòng 
+ Tiếng thứ 8 dòng bát với tiếng thứ 6 dòng lục 
- Nhịp : Chẵn , dựa vào tiếng có thanh không đổi (2, 4, 6 → 2/2/2) 
- Hài thanh : 
 + Tiếng 2 (B), tiếng 4 (T), tiếng 6 (B). 
 + Đối lập âm vực trầm bổng ở tiếng 6, 8 dòng bát 
2. Thể song thất lục bát . 
Nhận xét về số tiếng trong câu , hiệp vần , nhịp , hài thanh ? 
- Số tiếng : 2 dòng 7, dòng 6 - dòng 8 liên tục 
- Vần : 
 + Cặp song thất : tiếng 7 - tiếng 5 hiệp vần vần T 
 + Cặp lục bát hiệp vần B, liền 
- Nhịp : 2 câu thất 3/4 ; lục bát 2/2/2 
- Hài thanh : song thất : tiếng 3 linh hoạt B/T 
“ Ngòi đầu cầu / nước trong như lọc , 
Đường bên cầu / cỏ mọc còn non. 
Đưa chàng / lòng dặc / dặc buồn , 
Bộ khôn / bằng ngựa , thủy khôn / bằng thuyền ” 
	( Đoàn Thị Điểm – TPN) 
3. Các thể ngũ ngôn Đường luật  a. Ngũ ngôn tứ tuyệt : b. Ngũ ngôn bát cú : 
Nhận xét về số tiếng trong câu , hiệp vần , nhịp , hài thanh ? 
- Số tiếng : 5, số dòng : 8 
- Vần : độc vận , vần cách 
- Nhịp : 2/3 
- Hài thanh : Có sự luân phiên B-T hoặc niêm B - B, T - T ở tiếng thứ 2,4 
MẶT TRĂNG 
Vằng vặc / bóng thuyền quyên 
Mây quang / gió bốn bên 
Nề cho / trời đất trắng 
Quét sạch / núi sông đen 
Có khuyết / nhưng tròn mãi 
Tuy già / vẫn trẻ lên 
Mảnh gương / chung thế giới 
Soi rõ :/ mặt hay, hèn 
4. Các thể thất ngôn Đường luật : a. Thất ngôn tứ tuyệt : 
- Số tiếng : 7, số dòng : 4 
- Vần : vần chân , độc vận , vần cách 
- Nhịp : 4/3 
- Hài thanh ( theo mô hình ) 
Nhận xét về số tiếng trong câu , hiệp vần , nhịp , hài thanh ? 
ÔNG PHỖNG ĐÁ 
Ông đứng làm chi/ đó hỡi ông ? 
Trơ trơ như đá /, vững như đ ồng 
Đêm ngày gìn giữ / cho ai đó ? 
Non nước đầy vơi / có biết kh ông 
- Hài thanh 
 Tiếng 
Niêm và đối , dòng 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Dòng 1, 4 niêm nhau . 
Dòng 2,3 niêm nhau 
Đối ( Câu 1-2 đối nhau ) 
Dòng 1 
T 
B 
T 
Dòng 2 
B 
T 
B 
Vần 
Đối ( Câu 3,4 đối nhau 
Dòng 3 
B 
T 
B 
Dòng 4 
T 
B 
T 
Vần 
b. Thất ngôn bát cú : 
- Số tiếng : 7, số dòng : 8 (4 phần : đề , thực , luận , kết ). 
- Vần : vần chân , độc vận ở các câu 1, 2, 4, 6, 8 
- Nhịp : 4/3 
- Hài thanh : ( theo mô hình ) 
QUA ĐÈO NGANG 
Bước tới Đèo Ngang / bóng xế tà 
Cỏ cây chen đá /, lá chen hoa 
Lom khom dưới núi /, tiều vài chú , 
Lác đác bên sông /, chợ mấy nhà . 
Nhớ nước đau lòng /, con quốc quốc , 
Thương nhà mỏi miệng / cái gia gia . 
Dừng chân đứng lại /, trời , non, nước , 
Môt mảnh tình riêng /, ta với ta 
 ( Bà Huyện Thanh Quan ) 
 Tiếng 
Niên và đối 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Các cặp câu niêm nhau : 
-1,8. 
-2,3. 
-4,5. 
-6,7 
Dòng 1 
T 
B 
T 
VẦN 
Dòng 2 
B 
T 
B 
VẦN 
2 dòng đối nhau 
Dòng 3 
B 
T 
B 
Dòng 4 
T 
B 
T 
VẦN 
2 dòng đối nhau 
Dòng 5 
T 
B 
T 
Dòng 6 
B 
T 
B 
VẦN 
Dòng 7 
B 
T 
B 
Dòng 8 
T 
B 
T 
VẦN 
5. Các thể thơ hiện đại . 
xác định thể thơ , số dòng , gieo vần từ đó rút ra mối quan hệ giữa thơ truyền thống và thơ hiện đại ? 
=> Vừa tiếp nối luật thơ trong thơ truyền thống vừa có sự cách tân 
TIẾNG THU 
Em không nghe mùa thu 
Dưới trăng mờ thổn thức ? 
Em không nghe rạo rực 
Hình ảnh kẻ chinh phu 
Trong lòng người cô phụ ? 
Em không nghe rừng thu 
Lá thu rơi xà