Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 29: Đất nước

ật và những suy tư về đất nước . 
 II/ B ố cục : 
 Có thể chia làm 2 phần : 
 - 21 câu đầu : Đất nước qua hình ảnh mùa thu và cảm xúc của tác giả . 
 - Phần còn lại : Đất nước và nhân dân đau thương và anh hùng trong kháng chiến . 
III/ Phân tích : 
1/Cảm xúc về đất nước của nhà thơ qua hình ảnh mùa thu ( 21 câu đầu ): 
 a. 3 câu đầu : 
Cảm xúc của nhà thơ về đất nước bắt đầu từ một buổi sáng mùa thu ở Việt Bắc : 
 Sáng mát trong  
 Gío thổi  hương cốm mới . 
-> C ảnh thu đẹp , thanh khiết , trong sáng gợi cho nhà thơ nhớ về mùa thu Hà Nội năm xưa ( khi phải chia tay với Hà Nội lên đường tham gia kháng chiến ) 
b.4 c âu tiếp : 
- Từ mùa thu hiện tại , nhà thơ hoài niệm về mùa thu Hà Nội năm xưa : 
 + Cảnh thu : 
 Sáng chớm lạnh trong lòng  
  phố dài xao xác hơi may 
  thềm nắng lá rơi đầy  
Cảnh thu đẹp , lạnh , gợi cảm nhưng buồn vắng . 
Đây là những câu thơ vừa sâu sắc vừa tinh tế : Một chút “ chớm lạnh ” đặc trưng của tiết thu mới bắt đầu của Hà Nội – cái lạnh khiến ta nao lòng . Phố phường như dài hơn , vắng hơn trong heo may “ xao xác ” ( hai chữ “ xao xác vừa gợi hình , vừa gợi âm ” ) 
+ Hình ảnh người đi “ đầu không ngoảnh lại ” thể hiện một tư thế , một ý chí quyết ra đi vì đại nghĩa nhưng trong lòng vẫn mang nặng một nỗi niềm bâng khuâng , lưu luyến với nơi chôn nhau cắt rốn của mình . 
 Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy / nhịp 2/2/3 
 Câu thơ buồn mà đẹp , mộng ảo mà rất thật.Cái đẹp của mùa thu với lá vàng và giọt nắng rơi đầy hè phố , tạo nên một sắc thu vàng ngập ngừng . 
Người đi cảm nhận cảnh thu không chỉ bằng mắt mà còn cảm nhận bằng chính tâm hồn của người ly quê . 
c.14 c âu tiếp : Cảm xúc về đất nước qua mùa thu Việt Bắc 
- T ừ quá khứ , liên tưởng thơ vụt trở về với mùa thu chiến khu Việt Bắc trong hiện tại : 
Mùa thu nay khác rồi / Câu thơ như tiếng reo vui về một mùa thu mới ở Việt Bắc : 
+ Cảnh thu : 
 Gío thổi  phấp phới . 
 Trời thu  áo mới 
 Trong biếc  thiết tha 
2. Hình ảnh đất và nhân dân đau thương – anh hùng trong kháng chiến : 
a. Đất nước đau thương : 
Ôi ! / thán từ nỗi đau đớn , xót xa của nhà thơ trước hình ảnh đất nước bị kẻ thù tàn sát . 
 cánh đồng  chảy máu . 
Dây thép gai đâm nát trời chiều 
- Hình ảnh thơ với những đường nét – màu sắc tương phản , vừa nhân hoá vừa ẩn dụ , vừa cụ thể , vừa khái quát đặc tả hình ảnh quê hương - đất nước đau thương trong kháng chiến . 
- Tội ác của kẻ thù : 
 Bát cơm chan đầy nước mắt 
 Thằng giặc Tây , thằng chúa đất 
 Đứa đè cổ , đứa lột da . 
Cách dùng hình ảnh thậm xưng kết hợp với động từ mạnh ( giằng ; đè cổ , lột da ) 
 Đoạn thơ là bản cáo trạng về tội ác dã man của kẻ thù . Đồng thời qua đó thể hiện lòng căm thù giặc sâu sắc của nhà thơ và của toàn dân tộc . 
b. Đất nước quật khởi : 
 Từ  đau thương >< ngời lên nét mặt .... 
 Từ gốc  lúa hồn hậu >< bật lên tiếng thét . 
 Sự chuyển biến biện chứng trong nhận thức và hành động của nhân dân theo quy luật “ có áp bức , có đầu tranh ”. 
Xiềng xích >< trời đầy chim  đầy hoa . 
Súng đạn ..>< lòng dân  yêu nước thương nhà . 
- Cách dùng nghệ thuật tương phản thể giữa sự tàn bạo của kẻ thù với quyền sống chính đáng và tình cảm của nhân dân sức mạnh quật khởi của toàn dân tộc . 
c. Đất nước vinh quang - rạng ngời trong chiến thắng : 
Khói nhà máy cuộn trong sương núi 
Kèn gọi quân vang vẳng 
Ôm đất nước  người áo vải  
Hình ảnh thơ hoành tráng ; âm điệu hào hùng  
 Đoạn thơ ghi lại khung cảnh đất nước , nhân dân trong không khí ra trận hào hùng , thể hiện vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng Cách mạng . 
 nắng đốt  mưa dội 
Trán cháy rực  trời đất mới 
 hình ảnh đất nước với nhân dân anh hùng , giàu đức hy sinh . 
- Đất nước rạng ngời trong chiến thắng : 
 Người lên như nước  
  từ máu lửa 
 Rũ bùn  sáng loà . 
 bút pháp tả thực , hình ảnh đẹp , âm điệu hào hùng  
=> từ trong đau thương - gian khổ , đất nước đã đứng lên với một tư thế hiên ngang , tự hào . 
III/ Ch ủ đề : 
Bài thơ ca ngợi , tự hào về đất nước giàu đẹp , n