Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Thành ngữ - Phạm Thị Thu Thảo

u tạo của cụm từ? 
Tại sao nói lên thác xuống ghềnh, muốn chỉ điều gì? 
Ta hiểu được nhờ vào đâu?  
Nhanh như chớp 
 H ành động mau lẹ, rất nhanh, chính xác 
 P hép so sánh 
Nghĩa bóng, nghĩa hàm ẩn 
“Nhanh như chớp” có nghĩa là gì? Chớp là gì? Tác giả sử dụng biện pháp gì? Tại sao lại nói nhanh như chớp? Ta hiểu được nhờ vào đâu? 
Từ đó, em hãy cho biết thành ngữ là gì? 
 Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. 
1. Đứng núi này trông núi nọ 
* Bài tập nhanh: Tìm những biến thể của các thành ngữ sau : 
 Đứng núi này trông núi khác 
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng vẫn có thể có những biến đổi nhất định. 
 Lưu ý: 
 Đứng núi này trông núi kia 
2.Nước đổ lá khoai 
 Nước đổ đầu vịt 
3.Lòng lang dạ thú 
 Lòng lang dạ sói 
QUAN SÁT CÁC THÀNH NGỮ SAU 
* Thảo luận nhóm : Thời gian: 5 phút 
Số lượng: 8 nhóm 
- Tham sống sợ chết - Mẹ tròn con vuông 
- Chó ngáp phải ruồi - Nuôi ong tay áo 
- Bùn lầy nước đọng - Mẹ góa con côi 
- Năm châu bốn bể - Lá lành đùm lá rách 
?/ Em hãy cho biết: 
Nhóm 1,2,: Tìm những thành ngữ hiểu theo nghĩa đen và giải thích nghĩa các thành ngữ đó? 
Nhóm 3,4,: Tìm những thành ngữ hiểu theo nghĩa hàm ẩn và giải thích nghĩa các thành ngữ đó? 
Nhóm 5,6,7: So sánh nghĩa của 2 nhóm thành ngữ. Rút ra kết luận nghĩa của các thành ngữ được hiểu như thế nào? 
Nhóm 2: Những thành ngữ có nghĩa hàm ẩn: 
+Lá lành đùm lá rách 
+Mẹ tròn con vuông 
+Chó ngáp phải ruồi 
+ Nuôi ong tay áo 
Nhóm 1: Những thành ngữ hiểu theo nghĩa đen: 
+ Tham sống sợ chết 
+ Bùn lầy nước đọng 
+ Mẹ goá con côi 
+ Năm châu bốn bể 
 Hèn nhát 
 Lầy lội, ẩm thấp 
 Đơn chiếc 
 Rộng lớn 
 Sự đùm bọc, giúp đỡ 
 Sinh đẻ dễ và bình yên 
 Không có tài nhưng gặp may mắn 
Giúp đỡ kẻ xấu sau đó bị phản bội 
Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Ẩn dụ, so sánh ) 
Bắt nguồn 
từ nghĩa đen 
của các từ 
 tạo nên nó 
 Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh  
Nghĩa của thành ngữ 
Xem h×nh ®o¸n nghĩa: 
Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía, không có lối thoát . 
Nghĩa 
của 
thành ngữ 
Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Ẩn dụ) 
Bắt nguồn 
từ nghĩa đen 
của các từ 
 tạo nên nó 
Trên đe dưới búa 
 Nghĩa 
của 
thành ngữ 
Bắt nguồn 
từ nghĩa đen 
của các từ 
 tạo nên nó 
Mưa to, gió lớn 
 Tr ời mưa rất to kèm theo gió lớn và sấm chớp . 
 b . “ Tôn sư trọng đạo ” là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên . 
II. SỬ DỤNG THÀNH NGỮ 
?/ Xác định vai trò ngữ pháp của các thành ngữ sau : 
Phụ ngữ 
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ 
 a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 Bảy nổi ba chìm với nước non. 
(Hồ Xuân Hương) 
c. Anh đã nghĩ phòng khi tắt lửa, tối đèn 
thì em chạy sang 
(Tô Hoài) 
Vị ngữ 
Chủ ngữ 
?/ E m hãy nhận xét về cách sử dụng từ và cụm từ trong 2 ví dụ dưới đây ? 
Câu có sử dụng thành ngữ 
Câu không sử dụng thành ngữ 
 Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 với nước non. 
Bảy nổi ba chìm 
 Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
Lênh đênh, trôi nổi với nước non. 
Nước non lận đận một mình 
Thân cò lên thác xuống ghềnh 
bấy nay. 
Nước non lận đận một mình 
Thân cò gian nan, vất vả, gặp nhiều nguy hiểm bấy nay. 
* Nhận xét : 
 *T hành ngữ: 
+ Thường ngắn gọn , cô đọng, hàm súc 
+ C ó tính hình tượng 
+ Có tính biểu cảm cao. 
III. LUYỆN TẬP 
Bài tập 1 . Tìm và giải thích nghĩa của các thành ngữ trong những câu sau đây. 
a) Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì . 
 ( Bánh chưng, bánh giầy ) 
b) Một hôm, có người hàng rượu tên là Lí Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khỏe như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiêu”. Lí Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ