Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 48: Thành ngữ - Đào Thúy Hằng

hêm xen một vài từ khác 
Đảo vị trí một số từ 
- Lên ghềnh xuống thác. 
- Lên xuống ghềnh thác. 
- Lên trên thác xuống dưới ghềnh. 
- Lên thác cao xuống ghềnh sâu. 
- Lên núi xuống ghềnh 
- Lên núi xuống rừng . 
- Leo thác lội ghềnh. 
Kết cấu lỏng lẻo, không chặt chẽ ,rời rạc 
Không thể thay thế, chêm xen hay hoán đổi vị trí 
Hình thức 
Nội dung 
Ý nghĩa của cụm từ sẽ thay đổi 
vì nó là cụm từ có cấu tạo cố định 
Lên thác xuống ghềnh 
THÀNH NGỮ 
Cụm từ có cấu tạo cố định 
 Chỉ sự gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm. 
Ý nghĩa hoàn chỉnh 
Nước non lận đận một mình 
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay 
 Lưu ý: 
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối. 
Lên thác xuống ghềnh 
Năm châu bốn biển 
Nhanh như chớp 
Mưa to, gió lớn 
Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau? 
Thảo luận nhóm bàn: thời gian 4p 
Lên thác xuống ghềnh 
Năm châu bốn biển 
Khắp thế giới có năm châu lục và bốn đại dương (biển ) 
 Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó 
 Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh  
- Chỉ sự gian lao vất vả khó khăn nguy hiểm 
Nhanh như chớp 
Rất nhanh , chỉ trong khoảnh khắc . ( Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay) 
 Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa( So sánh ) 
 Nghĩa chuyển ( nghĩa bóng) 
 Ẩn dụ 
Mưa to, gió lớn 
 Tr ời mưa rất to kèm theo gió lớn 
 Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó 
Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau? 
Hãy giải thích nghĩa của thành ngữ “ thượng lộ bình an ” ? 
Thượng: trên 
Lộ: đường 
Bình: yên 
An : vui vẻ 
Trên đường đi gặp (yên vui) may mắn vui vẻ. 
Thành ngữ Hán Việt 
=> Muốn hiểu nghĩa của thành ngữ Hán Việt thì phải hiểu từng yếu tố Hán Việt trong thành ngữ 
 b .“Tôn sư trọng đạo” là thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên . 
 a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 Bảy nổi ba chìm với nước non. 
(Hồ Xuân Hương) 
c. Anh đã nghĩ phòng khi tắt lửa tối đèn thì em chạy sang 
(Tô Hoài) 
d. Nhân dân ta có tục chọn ngày lành tháng tốt để làm những việc lớn. 
Tìm thành ngữ trong các câu sau? 
Xác định vị trí của các thành ngữ đó? 
Thảo luận nhóm bàn: thời gian 4p 
 b .“Tôn sư trọng đạo” là thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên . 
Vị ngữ 
Chủ ngữ 
Phụ ngữ của cụm danh từ 
 a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 Bảy nổi ba chìm với nước non. 
(Hồ Xuân Hương) 
c. Anh đã nghĩ phòng khi tắt lửa tối đèn 
thì em chạy sang 
(Tô Hoài) 
Bảy nỗi ba chìm 
Tôn sư trọng đạo 
tắt lửa tối đèn 
Phụ ngữ cụm động từ 
d. Nhân dân ta có tục chọn ngày lành tháng tốt để làm những việc lớn. 
ngày lành tháng tốt 
Câu có sử dụng thành ngữ 
 Câu không sử dụng thành ngữ 
 Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 Bảy nổi ba chìm với nước non. 
 Thân em vừa trắng lại vừa tròn 
 Long đong, phiêu bạt với nước non 
 Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang 
 Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi khó khăn, hoạn nạn, nguy hiểm có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang 
 Câu thơ, câu văn, lời nói sử dụng thành ngữ giúp diễn đạt ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao. 
So sánh hai cách nói sau, cách nói nào ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao? 
 Nước mắt cá sấu 
 sự gian xảo, giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấu 
Nhìn hình đoán thành ngữ 
 Chuột sa chĩnh gạo 
Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ 
 Gạo 
SJC 
9999 
 Rừng vàng biển bạc 
 Rừng và biển đem lại nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá. 
Ếch 
Ngồi 
 đáy 
giếng 
Bài tập: Hãy viết một đoạn văn nêu cảm xúc của em về hình ảnh người phụ nữ trong văn bản “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương (độ dài từ 3- 5 câu) trong đó có sử dụng thành ngữ 
 GỢI Ý 
 - Hình th