Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 40: Nói giảm nói tránh

 gặp cụ Các Mác , cụ Lê- nin và các vị cách mạng đàn anh khác , th ì đ ồng bào cả nước , đ ồng chí trong Đả ng và bầu bạn khắp nơi đ ều khỏi cảm thấy đ ột ngột . 
- Bác đã đi rồi sao , Bác ơi! 
 Mùa thu đ ang đ ẹp , nắng xanh trời . 
- Lượng con ô ng Độ đây mà  Rõ tội nghiệp , về đ ến nh à th ì bố mẹ chẳng còn . 
	 Các phần in đ ậm trong cả ba đoạn trích trên đ ều đ úng trong trường hợp nói đ ến cái chết . 
	 Cách nói nh ư vậy để tránh đi phần nào sự đau buồn . 
Bài tập 2 : Vì sao trong câu văn sau , tác gi ả dùng từ ng ữ bầu sữa mà không dùng một từ ng ữ khác cùng nghĩa ? 
	“ Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ , áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ , để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm , và gãi rôm ở sống lưng cho , mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng .” 
 ( Nguyên Hồng - Những ngày th ơ ấu ) 
Tác gi ả dùng từ bầu sữa trong câu này cốt để tránh th ô tục . 
Bài tập 3 : So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng , tế nhị hơn đ ối với người nghe ? 
 Con dạo này lười lắm . 
 Con dạo này không đư ợc chăm chỉ lắm . 
Cách nói thứ hai nhẹ nhàng , tế nhị hơn đ ối với người nghe . 
Em có nhận xét gì về cách diễn đạt trong các trường hợp trên ? 
Người nói , người viết đã có cách diễn đạt tế nhị , uyển chuyển hơn . 
* Ghi nhớ : 
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị , uyển chuyển , tránh gây cảm giác qu á đau buồn , gh ê sợ , nặng nề ; tránh th ô tục , thiếu lịch sự . 
Thảo luận nhóm : Dựa vào ví dụ của nhóm mình , hãy cho biết người viết ( nói ) đã thực hiện phép nói giảm nói tránh bằng cách nào ? 
Nhóm I: Ô ng cụ chết rồi 
 Ô ng cụ đã quy tiên rồi 
Nhóm II : Bài th ơ của anh dở lắm . 
 Bài th ơ của anh chưa đư ợc hay lắm . 
Dùng các từ ng ữ đ ồng nghĩa 
Dùng cách nói phủ đ ịnh từ ng ữ trái nghĩa 
Nhóm III : Anh còn kém lắm Anh cần phải cố gắng hơn nữa 
Nhóm IV : Anh ấy bị thương nặng thế th ì không sống đư ợc lâu nữa đâu chị ạ. 
 Anh ấy thế th ì không đư ợc lâu nữa đâu chị ạ. 
Cách nói vòng 
Cách nói trống ( tỉnh lược ). 
* Lưu ý : Nói giảm nói tránh có thể theo nhiều cách : 
 Dùng các từ đ ồng nghĩa , đ ặc biệt là các từ Hán Việt . 
 Dùng cách nói phủ đ ịnh từ ng ữ trái nghĩa . 
 Dùng cách nói vòng . 
 Dùng cách nói trống , nói tỉnh lược . 
II – Luyện tập 
Bài tập 1. Điền các từ nói giảm nói tránh sauđây vào chỗ trống : đi nghỉ , khiếm thị , chia tay nhau , có tuổi , đi bước nữa . 
a. Khuya rồi , mời bà  
đi nghỉ . 
b. Cha mẹ em  từ ngày em còn rất bé , em về ở với bà ngoại. 
 d. Mẹ đã  rồi , nên chú ý gi ữ gìn sức khoẻ . 
c. Đây là lớp học cho trẻ em . . . 
 e. Cha nó mất , mẹ nó  , nên chú nó rất thương nó . 
chia tay nhau 
có tuổi 
đi bước nữa 
 khiếm thị 
Bài tập 2 . Đá nh dấu (x) vào câu có sử dụng cách nói giảm nói tránh : 
	A 1 . Anh phải hoà nh ã với bạn bè . 
	A 2 . Anh nên hoà nh ã với bạn bè . 
	B 1 . Anh ra khỏi phòng tôi ngay . 
	B 2. Anh không nên ở đây nữa 
	C 1 . Xin đ ừng hút thuốc trong phòng . 
	C 2 . Cấm hút thuốc trong phòng . 
	D 1 . Nó nói nh ư thế là thiếu thiện chí . 
	D 2 . Nó nói nh ư thế là ác ý. 
	E 1 . Hôm qua em hỗn với anh , em xin anh tha lỗi . 
	E 2 . Hôm qua em có lỗi với anh , em xin anh tha lỗi . 
x 
x 
x 
x 
x 
Bài tập 3. 
Đ ặt câu theo mẫu : 
Bài th ơ của anh dở lắm. Bài th ơ của anh chưa đư ợc hay lắm. 
Sử dụng nói giảm nói tránh 
- Giúp thể hiện thái độ nh ã nhặn , lịch sự trong giao tiếp . 
- Sự quan tâm , tôn trọng của người nói với người nghe . 
- Tạo phong cách nói năng đ úng mực . 
Sử dụng nói giảm nói tránh phù hợp sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng nh ư thế nào ? 
Hãy phân tích cái hay của việc sử dụng phép nói giảm nói tránh trong đoạn trích sau : 
“ Hôm sau , lão Hạc sang nh à tôi . Vừa thấy tôi , lão bảo ngay 
Cậu Vàng đi đ ời rồi ô ng giáo ạ!” 
 ( Nam Cao – Lão Hạc ) 
Cậu Vàng 
bị giết 
đi đ ời 
Cảm giác 
gh ê sợ với 
người nghe . 
Tránh gây 
Cảm giác 
gh ê sợ với 
người nghe . 
Hàm ý 
 xót xa , 
 luyến tiếc 
và đư ợm ch