Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 56: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm - Mai Thuý Hằng

ái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê ở Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư ở làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên). 	 (Ngữ văn 7, tập 1 ) 
Phần trong dấu ngoặc đơn 
Công dụng 
Vda.( những người bản xứ) - Đánh dấu phần chú thích 
 ( giải thích) họ là những ai. 
Vdb.(ba khía là một loại còng biển - Thuyết minh về loài vật 
lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm có tên ba khía để gọi tên 
xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon.). Một con kênh, giúp người 
 đọc hình dung rõ hơn về 
 con kênh này. 
Vdc. ( 701-762 ) - Bổ sung thêm về năm 
 sinh , năm mất của nhà 
 thơ Lí Bạch. 
 ( Tứ Xuyên) - giải thích ho người đọc 
 Miên Châu thuộc tỉnh nào. 
2. Kết luận: 
Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích 
( giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm) 
a. Nam Cao sinh năm 1915 (?) -1951 nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917. 
Một thế kỉ văn minh khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt.Tre vẫn còn vất vả mãi với người. 
 ( Thép Mới- Cây Tre Việt Nam). 
a. Nam Cao sinh năm 1915 (?) -1951 nhưng có tài liệu ghi năm sinh của ông là 1917. 
b. Một thế kỉ văn minh khai hóa (!) của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt.Tre vẫn còn vất vả mãi với người. ( Thép Mới- Cây Tre Việt Nam). 
Tỏ ý nghi ngờ. 
Tỏ ý mỉa mai. 
LƯU Ý 
II. DẤU HAI CHẤM 
1.Ví dụ: 
- Dấu hai chấm trong các đoạn trích dùng để làm gì? 
- Dấu hai chấm thường đi kèm với những dấu câu nào? 
a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo: 
 - Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. 
 Dế Choắt nhìn tôi mà rằng: 
 - Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang ( Tô Hoài) 
b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. 
 Người xưa có câu: “ Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! ( Thép Mới, Cây tre Việt Nam) 
c.Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học. 
 ( Thanh Tịnh, Tôi đi học ). 
. 
Dấu hai chấm 
Công dụng 
Ví dụ a - Đánh dấu ( báo trước )lời 
 lời đối thoại của Dế Mèn với 
 Dế Choắt ( dùng với dấu gạch 
 ngang). 
---------------------------------------------------------------------------------- 
Ví dụ b - Đánh dấu( báo trước ) lời dẫn 
 trực tiếp câu nói của người 
 xưa ( dùng với dấu ngoặc 
 kép). 
 --------------------------------------------------------------------------------- 
Ví dụ c - Đánh dấu( báo trước) 
 phần giải thích cho một phần 
 trước đó. 
2. Kết luận: 
2. Kết luận : 
 Dấu hai chấm dùng để : 
Đánh dấu( báo trước) lời đối thoại ( dùng với dấu gạch ngang). 
- Đánh dấu( báo trước) lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép). 
Đánh dấu ( báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó. 
A 
B 
Phong Nha gồm hai bộ phận: Động khô và Động nước. 
Phong Nha gồm hai bộ phận (Động khô và Động nước). 
Thay được vì nghĩa cơ bản của câu không thay đổi . 
Phong Nha gồm: Động khô và Động nước. 
Phong Nha gồm (Động khô và Động nước). 
Không thay được, vì “Động khô và Động nước” trong dấu ngoặc đơn không thể coi là phần chú thích, ý nghĩa cơ bản của câu sẽ thay đổi (không rõ nghĩa). 
LƯU Ý 
LƯU Ý 
 Việc thay thế dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn không phải lúc nào cũng được. Phần thuyết minh, giải thích trong dấu ngoặc đơn được coi là phần nằm ngoài nghĩa cơ bản của câu, còn phàn giải thích thuyết minh sau dấu hai chấm lại được coi là phần nghĩa cơ bản. Nếu bỏ phần sau dấu hai chấm đi thì câu không hoàn chỉnh. 
 DẤU CÂU 
Dấu ngoặc đơn 
Dấu hai chấm 
Dùng để đánh dấu phần chú thích 
Giải thích 
Thuyết minh 
Bổ sung 
Đánh dấu báo trước 
Phần giải thích, thuyết minh 
Lời dẫn trực tiếp ( dùng với dấu ngoặc kép) 
Lời đối thoại 
( dùng với dấu gạch ngang) 
Bài thơ về dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm 
 Hôm nay em học ( dấu ) ngoặc đơn 
 Với dấu hai chấm phòng khi rất c