Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 82: Câu cầu khiến - Trường THCS Trần Phú

( Theo Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) 
Cứ về đi. 
Thôi đừng lo lắng. 
- Đi thôi con. 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG 
*Ví dụ 1a/30. 
 - Thôi lo lắng. 
 - Cứ về . 
*Ví dụ 1b/30. - Đi con. 
*Ví dụ 2/30. 
a) - Anh làm gì đấy? 
 - Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá. 
 Câu trần thuật: Dùng để trả lời câu hỏi. 
b) Đang ngồi học bài, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào: 
 - Mở cửa! 
 Câu cầu khiến: Dùng để đề nghị, ra lệnh, yêu cầu. 
 (khuyên bảo) 
 (yêu cầu) 
 (yêu cầu) 
đừng 
đi 
thôi 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG 
*Ví dụ 1a/30 
 - Thôi đừng lo lắng . ( khuyên bảo) 
 - Cứ về đi . (yêu cầu) 
*Ví dụ 1b/30 - Đi thôi con . (yêu cầu) 
*Ví dụ: 2b/31 
 Đang ngồi học bài, tôi bỗng nghe tiếng 
 ai đó vọng vào: 
 - Mở cửa ! ( đề nghị, ra lệnh, yêu cầu) 
Câu cầu khiến 
*Ghi nhớ: SGK/31 
- Câu cầu khiến là câu có những từ cầu khiến như: hãy , đừng , chớ , ... đi , thôi , nào , ... hay ngữ điệu cầu khiến; dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo, ... 
- Khi viết, câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than, nhưng khi ý cầu khiến không được nhấn mạnh thì có thể kết thúc bằng dấu chấm. 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG 
* Ví dụ 1a/30. 
 - Thôi đừng lo lắng. ( khuyên bảo) 
 - Cứ về đi . (yêu cầu) 
*Ví dụ 1b/30. - Đi thôi con. (yêu cầu) 
*Ví dụ 2b/31. 
 Đang ngồi học bài, tôi bỗng nghe tiếng 
 ai đó vọng vào: 
 - Mở cửa! ( đề nghị, ra lệnh, yêu cầu) 
 *Ghi nhớ: SGK/31 
VD: 
 a. 	 Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào. 
	 Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn. 
	 (Hồ Chí Minh) 
 b. Đừng hút thuốc nữa nhé. 
Câu cầu khiến 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG 
* Bài tập nhanh: Xác định chức năng của các câu cầu khiến sau: 
	 a) 	Xung phong! 
	 b) 	Xin đừng đổ rác! 
	 c) 	Đề nghị mọi người giữ trật tự. 
	 d) Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang 
 Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. 
	 (Ca dao) 
(yêu cầu) 
(đề nghị) 
(khuyên bảo) 
(ra lệnh) 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG 
II. LUYỆN TẬP 
*Bài tập 1. Xét các câu sau. 
a) lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương. 
	 (Bánh chưng, bánh giầy) 
b) Ông giáo hút trước . 
	 ( Nam Cao , Lão Hạc) 
c) Nay chúng ta làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không. 
	 (Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng) 
*Gợi ý : - Đặc điểm hình thức cho ta biết những câu trên là câu cầu khiến: 
 a) Có từ: “ hãy ” ; b) Có từ: " đi ” ; c) Có từ: “ đừng ”. 
 - Chủ ngữ trong ba câu trên đều chỉ người đối thoại (hay người tiếp nhận câu nói) hoặc một nhóm người trong đó có người đối thoại, nhưng có đặc điểm khác nhau: 
+ Trong (a) : vắng chủ ngữ, đó là: Lang Liêu. 
+ Trong (b) : chủ ngữ là: “ông giáo” ngôi thứ hai số ít. 
+ Trong (c): chủ ngữ là: “chúng ta”, ngôi thứ nhất số nhiều ( dạng ngôi gộp: có người đối thoại). 
Hãy 
đi 
đừng 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
*Bài tập 1. Thử thêm, bớt hoặc thay đổi chủ ngữ xem ý nghĩa của các câu sau thay đổi như thế nào. (Thảo luận đôi bạn) 
a) "Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương." 
(Không thay đổi về nghĩa mà làm cho đối tượng tiếp nhận được thể hiện rõ hơn, lời yêu cầu nhẹ nhàng hơn, tình cảm hơn) 
b) "Ông giáo hút trước đi." 
(Ý nghĩa cầu khiến dường như mạnh hơn, câu nói kém lịch sự hơn) 
c) "Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được không." 
( Thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu; đối với câu thứ hai, trong số những người tiếp nhận lời đề nghị, không có người nói.) 
/ "Con hãy lấy 
gạo làm bánh mà lễ Tiên vương." 
/ "Hút trước đi." 
/ "Nay các anh đừng làm gì nữa, thử xem lão 
Miệng có sống được không." 
Tiết 82. CÂU CẦU KHIẾN 
	 Xác định câu cầu khiến trong những đoạn trích sau? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó. 
a) Đào tổ nông thì cho chết! 	 (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) 
b) Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi: 
 Trưa nay các em được về nhà cơ mà. Và ngày mai lại được nghỉ cả ngày nữa. 	 (Thanh Tịnh, Tôi đi học)