Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 17: Cách dẫn trực tiếp. Cách dẫn gián tiếp - Đinh Mai Thu

dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn .” 
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. Ấy thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: “ Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?” 
THẢO LUẬN CẶP ĐÔI (1 phút) 
Bộ phận in đậm ở đoạn trích (a) và (b) là lời nói hay ý nghĩ của nhân vật? Vì sao em biết? 
Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng những dấu gì? 
6 
 Dẫn lời nói (có từ “nói”) được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép . 
b) Hoạ sĩ nghĩ thầm: “ Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn .” 
 Dẫn ý nghĩ (có từ “nghĩ”) được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. 
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. Ấy thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: “ Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì ? ” 
7 
 “ Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn ” – Hoạ sĩ nghĩ thầm. 
* Khi chuyển đổi vị trí hai bộ phận ở (b), ta có: 
TL cặp đôi (1 phút) 
H. Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa các bộ phận in đậm với bộ phận đứng trước nó được không? Nếu được thì hai bộ phận đó được ngăn cách với nhau bởi dấu gì? 
8 
* Nội dung : 
* Dấu hiệu hình thức: 
 Cách dẫn trực tiếp 
 Nhắc lại một cách nguyên vẹn lời nói hay ý nghĩ của nhân vật 
 Nằm trong dấu ngoặc kép và đứng sau dấu hai chấm 
9 
Bài tập 1 : Tìm lời dẫn trong những đoạn trích sau ( Trích từ truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao ). Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp? 
 DÉn ý nghÜ, c¸ch dÉn: trùc tiÕp. 
 DÉn ý nghÜ, c¸ch dÉn: trùc tiÕp. 
 a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng : “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” 
 a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng : “ A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” 
b) Sau khi thằng con đi, lão tự bảo rằng: “ Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới để ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hồi ấy, mọi thức đều rẻ cả  ” 
b ) Sau khi thằng con đi, lão tự bảo rằng: “ Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới để ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hồi ấy, mọi thức đều rẻ cả  ” 
10 
Tiết 17 : 
CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP 
I – Cách dẫn trực tiếp 
 II – Cách dẫn gián tiếp 
11 
§äc vµ t×m hiÓu c¸c ®o¹n trÝch sau : 
 Thuật lại lời nói (lời khuyên), không ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu gì cả 
Thuật lại ý nghĩ, ngăn cách bằng từ “rằng” 
a) Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết con gái đâu mà sợ. 	 	 	 
	(Nam Cao, L·o H¹c ) 
b) Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật . 
	 (Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, 
 	 tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­ư¬ng t©m cña thêi ®¹i ) 
 thay từ “rằng” bằng từ “là” 
12 
* Nội dung in đậm trong các ví dụ: 
* Dấu hiệu hình thức: 
 Cách dẫn gián tiếp 
Được thuật lại 
Không được đặt trong dấu ngoặc kép 
13 
Lưu ý: Có thể chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp (hoặc ngược lại) cần chú ý điều chỉnh cho thích hợp 
Ví dụ: Nam nói “Chiều nay tớ đến nhà Tâm học Toán.” 
Nam nói rằng chiều nay nó đến nhà bạn Tâm học Toán. 
Dẫn trực tiếp 
Dẫn gián tiếp 
14 
* Cách chuyển lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp: 
 1. Bỏ dấu hai chấm, dấu ngoặc kép. 
 2. Chuyển chủ ngữ ở lời dẫn trực tiếp theo ngôi thích hợp. 
* Ví dụ : 
- Bấy giờ bà mẹ mới vui lòng nói: “ Chỗ này là chỗ con ta ở được