Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Bài: Ôn tập biện pháp tu từ

 cảm cho sự diễn đạt. 
7. Chơi chữ 
A. là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, 
hài hước làm câu văn hấp dẫn thú vị. 
H. là sử dụng câu hỏi nhưng không mang mục đích để biết câu trả lời, 
mà thường khẳng định nội dung được nhắc đến trong câu hỏi. 
K. là cách sắp xếp từ ngữ, cụm từ, câu ở vị trí cân xứng nhau, tạo nên hiệu quả 
giống nhau trái ngược nhau nhằm gợi ra một vẻ đẹp hoàn chỉnh, hài hòa, 
diễn đạt nội dung nào đó. 
J. là l ặp lại một hoặc nhiều từ để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh.  
Q. sắp xếp nối tiếp hàng loạt các cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ, 
sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm. 
N. những câu văn có cùng kết cấu ngữ pháp nhằm nhấn mạnh về nội dung, 
tạo sự nhịp nhàng cân đối cho văn bản. 
M. là thay đổi trật tự cấu tạo ngữ pháp thông thường trong một câu, 
nhằm nhấn mạnh vào đặc điểm của đối tượng. 
8. Điệp từ/ 
ngữ 
14. Chêm 
xen 
9. Liệt kê 
10. Đảo ngữ 
11. Phép đối 
12. Điệp 
cấu trúc 
13. Câu hỏi 
tu từ 
L. l à thêm vào câu một cụm từ không có quan hệ trực tiếp đến quan hệ ngữ pháp 
trong câu văn, nhưng có mục đích bổ sung thông tin cần thiết hay bộc lộ cảm xúc.  
HỘP QUÀ MAY MẮN 
Trò chơi 
6 
2 
1 
3 
7 
5 
4 
9 
8 
10 
1. Có tất cả 10 hộp quà, trong đó có 6 hộp là câu hỏi và 4 hộp có quà. 
2. Các bạn nhanh chân tham gia để chọn được hộp quà may mắn cho mình: 
hoặc được nhận món quà bằng hiện vật, hoặc trả lời câu hỏi để được cộng thêm 
0,25 điểm HS1. 
3. Mỗi người sẽ được một lượt chơi, trả lời câu hỏi sai sẽ nhường quyền cho 
các bạn khác. 
Mại dzô! Mại dzô!!! 
LUẬT CHƠI 
HỘP QUÀ MAY MẮN 
Trò chơi 
HỘP QUÀ MAY MẮN 
Trò chơi 
6 
2 
1 
3 
7 
5 
4 
9 
8 
10 
Xác định biện pháp tu từ được sử dụng 
trong các câu hỏi sau: 
Đảo ngữ 
D 
So sánh 
A 
Hoán dụ 
B 
Nhân hóa 
C 
 “Quê hương là chùm khế ngọt 
Cho con trèo hái mỗi ngày” 
(“Quê hương” – Đỗ Trung Quân) 
Câu 1 
D 
Chơi chữ 
D 
Nhân hóa 
A 
Ẩn dụ 
B 
Hoán dụ 
C 
 “Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!” 
Câu 2 
D 
Câu 3: 
“Đầu xanh có tội tình gì 
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi” 
A. Nói giảm nói tránh 
B. Nói quá 
D. Ẩn dụ 
C. Hoán dụ 
Điệp cấu trúc 
C 
Điệp từ 
D 
Chơi chữ 
A 
Liệt kê 
“Bà già đi chợ cầu Đông 
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng? 
Thầy bói gieo quẻ nói rằng, 
Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn.” 
Câu 4 
B 
B. So sánh 
Câu 5: 
“Thuyền về có nhớ bến chăng 
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” 
C. Ẩn dụ 
A. Nhân hóa 
D. Hoán dụ 
So sánh 
D 
Điệp từ 
A 
Nhân hóa 
B 
Chơi chữ 
C 
 “Cháu chiến đấu hôm nay 
Vì lòng yêu Tổ quốc 
Vì xóm làng thân thuộc 
Bà ơi cũng vì bà 
Vì tiếng gà cục tác 
Ổ trứng hồng tuổi thơ” 
	 (“Tiếng gà trưa” – Xuân Quỳnh) 
Câu 6 
Phần quà của 
bạn 
là 
Một bịch kẹo 
Nhé !!! 
Phần quà của 
bạn 
là 
một 
Cuốn 
Sổ 
tay !!! 
Phần quà của 
bạn 
là 
3 
Cây 
Bút 
Nhé !!! 
Phần quà của 
bạn 
là 
Tệp 
Giấy 
Note. 
Chúc mừng bạn 
nhé !!! 
ÔN TẬP CÁC 
THÀNH PHẦN BIỆT LẬP 
Luật chơi: 
GV sẽ trình chiếu câu hỏi và mỗi HS được quyền đá penalty 1 lần. 
HS nhanh chân nhất và đá chính xác nhất sẽ được cộng 0.25 điểm vào HS1. 
HS đá trượt penalty sẽ nhường lại quyền may mắn đó cho các bạn khác. 
Các bạn cố gắng nhé! 
Trò chơi 
SÚT BÓNG VÀO LƯỚI 
A. Bộ phận đứng trước chủ ngữ, nêu sự việc được nói tới trong câu. 
B. Bộ phận tách khỏi chủ ngữ và vị ngữ, chỉ thời gian, địa điểm... được nói tới trong câu. 
C. Bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu. 
D. Bộ phận chủ ngữ hoặc vị ngữ trong câu. 
SAI RỒI 
ĐÚNG 
Câu 1: Thành phần biệt lập của câu là gì? 
A. 5 
B. 4 
C. 3 
D. 2 
SAI RỒI 
ĐÚNG 
Câu 2: Có mấy thành phần biệt lập? 
A. Chao ôi, bông hoa đẹp quá! 
B. Kìa, trời mưa! 
C. Có lẽ ngày mai mình sẽ đi pic-nic. 
D. Ôi ngày mai đã là chủ nhật rồi! 
SAI RỒI 
ĐÚNG 
Câu 3: Câu nào sau đây không chứa thành phần biệt lập cảm thán? 
A. Chắc 
B. Chắc chắn 
C. Chắc... hô tôn kính 
A. Hệ thống từ ngữ xưng hô phong phú, tinh tế, giàu sắc thái biểu cảm 
A. Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép 
C. Thay đổi đại từ nhân xưng cho 
phù hợp 
D. Lược bỏ các từ chỉ tình thái; 
thêm từ “rằng” hoặc từ “là” trước lời dẫn 
B. Nhất thiết phải chính xác từng từ, 
từng ý 
9. Cách chuyển từ lời dẫn trực tiếp sang lời dẫn gián tiếp 
nào không đúng? 
Không khôi phục lại nguyên văn 
lời dẫn 
C. Thay đổi đại từ nhân xưng cho 
phù hợp, thêm, bớt các từ ngữ 
cần thiết 
D. Sử dụng dấu hai chấm và dấu 
ngoặc kép 
B. Khôi phục lại nguyên văn lời dẫn 
10. Cách chuyển từ lời dẫn gián tiếp thành lời dẫn trực tiếp 
nào không đúng? 
 Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thuỷ lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi: -Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào? Thiếp nói: -Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh hay giữ ra sao. Chúa công ra đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan. 
 (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí) 
11. Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích thành lời dẫn gián tiếp. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại? 
 	 Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thuỷ lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi Nguyễn Thiếp là quân Thanh sang đánh, nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng hay thua như thế nào. Nguyễn Thiếp trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không, lòng người tan rã, quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh hay giữ ra sao, vua Quang Trung ra Bắc không quá mười ngày quân Thanh sẽ bị dẹp tan. 
Trong lời đối thoại 
Trong lời dẫn gián tiếp 
Từ xưng hô 
Từ chỉ địa điểm 
Từ chỉ thời gian 
Tôi (ngôi thứ nhất) 
 Chúa công (ngôi thứ hai) 
bây giờ 
bấy giờ 
(tỉnh lược) 
Nhà vua (ngôi thứ ba) 
 Vua Quang Trung(ngôi thứ 3) 
đây 
Những thay đổi từ ngữ: 
Chuyển lời đối thoại thành lời dẫn gián tiếp 
1. Tìm từ ngữ xưng hô và nhận xét về sử dụng từ ngữ xưng hô trong đoạn thơ trên. 
2. Lời nói của người bà không tuân thủ phương châm hội thoại nào? Lí giải. 
3. Tìm những câu thơ sử dụng lời dẫn trực tiếp. Chỉ ra dấu hiệu nhận biết. 
12. Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi: 
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi 
 Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi 
 Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh 
 Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: 
 “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố 
 Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ 
 Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!” 
	 (Trích “Bếp lửa” - Bằng Việt) 
Đáp án: 
1. Từ ngữ xưng hô: “Mày” - mộc mạc, chân quê. 
2. Lời nói của người bà không tuân thủ phương châm về chất  (nhắc cháu giấu bố khó khăn ở quê hương). 
3. Những câu thơ sử dụng lời dẫn trực tiếp: “ Bố ở chiến khu.bình yên”. 
Xác định các phép liên kết được sử dụng trong các câu sau: 
1. T ác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệ sĩ không ghi lại những cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ.  (Nguyễn Đình Thi) 
2. Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi! Cụ cứ tưởng thế chứ nó chẳng hiểu gì đâu! Vả lại, nuôi chó mà chả bán hay giết thịt!  (Nam Cao) 
3. Mai về miền Nam thương trào nước mắtMuốn làm con chim hót quanh lăng BácMuốn làm đoá hoa toả hương đâu đâyMuốn làm cây tre trung hiếu chốn này 
( Viễn Phương ) 
4. Dân tộc ta có một lòng yêu nước nồng nàn. Ðó là một truyền thống quý báu của ta. (Hồ Chí Minh) 
5. Khi con người có được những năng lực đặc biệt này thì sẽ thực hiện được những điều mình muốn. Khi đó, mỗi người sẽ trở thành một “tế bào hạnh phúc”, một “nhà máy hạnh phúc” và sẽ ngày ngày “sản xuất hạnh phúc” cho mình và cho mọi người. 
6. Con chó của anh chưa phải nhịn bữa nào. Nhưng xác người chết đói ngập phố phường.   (Nam Cao) 
7. Cóc chết bỏ nhái mồ côi,  Chẫu ngồi chẫu khóc: Chàng ôi là chàng!  Ễnh ương đánh lệnh đã vang!  Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi! 
1. “ Một ông bố đang đọc tạp chí và cô con gái nhỏ của ông cứ làm ông phân tâm mãi. 
Để làm cho cô bé bận rộn, ông xé một trang in bản đồ thế giới ra. Ông ta xé nó ra từng mảnh và yêu cầu cô con gái đi vào phòng và xếp chúng lại thành một bản đồ hoàn chỉnh. 
Ông chắc mẩm rằng cô bé sẽ mất cả ngày để hoàn tất nó. Nhưng chỉ sau vài phút cô bé đã quay trở lại với tấm bản đồ hoàn hảo  
Khi ông bố ngạc nhiên hỏi tại sao cô bé có thể xếp nhanh như vậy, cô bé đáp, “Oh . Cha, có một khuôn mặt của một người đàn ông ở phía bên kia của tờ giấy .con chỉ việc xếp theo gương mặt đó và sau đó con có được bản đồ hoàn chỉnh!” 
( Hành trang cuộc sống - Quà tặng cuộc sống ) 
Đọc đoạn văn dưới đây và xác định các phép liên kết về mặt hình thức: 
2. “Trước khi các em nghĩ đến chuyện bay