Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 10: Nói giảm nói tránh

lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. 
 (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu ) 
Con dạo này lười lắm . 
 Con dạo này 	không được chăm chỉ lắm . 
 * Ghi nhớ: SGK/ 108 
 Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự. 
Bài tập nhanh 
 Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh? 
 a1. Anh phải hòa nhã với bạn bè! 
 a2. Anh nên hòa nhã với bạn bè! 
 b1. Anh ra khỏi phòng tôi ngay! 
 b2. Anh không nên ở đây! 
 c1. Xin đừng hút thuốc trong phòng! 
 c2. Cấm hút thuốc trong phòng! 
ĐÁP ÁN 
 So sánh sự khác nhau của hai biện pháp tu từ nói quá và nói giảm nói tránh. 
NÓI QUÁ 
NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 
Biện pháp tu từ diễn đạt tế nhị, uyển chuyển. 
Tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự. 
Biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng. 
- Nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. 
Thảo luận nhóm 
 1 . Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê – nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. -> Chết 
 ( Hồ Chí Minh , Di chúc) 
 2. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! -> Chết 
 Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. 
 ( Tố Hữu , Bác ơi !) 
 3 . Lượng con ông Độ đây mà Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. -> Chết ( Hồ Phương , Thư nhà) 
Ví dụ 1 : 
 Hãy quan sát tranh minh họa trên màn hình và cho biết người ta đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào? 
Bài tập 
Tình huống 1 
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay! 
Anh không nên ở đây nữa! 
Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định từ trái nghĩa 
Anh ấy bị thương nặng thế thì không sống được lâu nữa đâu . 
 Anh ấy() thế thì không() được lâu nữa đâu. 
TÌNH HUỐNG 2 
Nói giảm nói tránh bằng cách nói trống (tỉnh lược). 
CÁC KIỂU NÓI GIẢM, NÓI TRÁNH 
 3. Dùng từ đồng nghĩa 
4. Dùng cách nói vòng 
1. Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa 
 2. Dùng cách nói trống ( tỉnh lược) 
 Trong giờ ra chơi, Lan trả tờ báo cho Mai và nói : 
 - Tớ đọc hết trong giờ Ngữ Văn rồi, may mà cô không biết. 
 Nghe vậy Mai phê bình : 
 - Cậu không được đọc trong giờ học , đọc như vậy cậu không nghe được cô giảng bài và kết quả học tập sẽ kém. 
	Bạn Trinh cho rằng Mai nói như vậy là quá gay gắt, chỉ nên nhắc nhở bạn Lan là : "Cậu nên nghe cô giáo giảng bài.” 	 
 Em đồng tình với ý kiến nào? Vì sao? 
Lưu ý: - Khi cần phê bình nghiêm khắc ta cần phải nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật . 
 - Khi cần thông tin chính xác, trung thực. 
TÌNH HUỐNG 
LUYỆN TẬP 
1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau , có tuổi, đi bước nữa . 
Khuya rồi, mời bà........... 
b. Đây là lớp học cho trẻ em ............. 
c. Mẹ đã ............ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe. 
đi nghỉ 
khiếm thị 
có tuổi 
2. Lựa chọn đáp án đứng trước câu trả lời đúng: 
Câu 1: Trái nghĩa với nói giảm nói tránh là: 
A. Nói quá B. Nói khoác C. Nói dối. 
Câu 2:Tác dụng của nói giảm nói tránh là: 
Tránh gây cảm giác nặng nề, ghê sợ, tránh thô tục. 
Nhấn mạnh, gây ấn tượng. 
Tạo sắc thái cổ. 
Câu 3: Câu nào dưới đây không sử dụng phép nói giảm nói tránh? 
Cái áo này bạn mặc chưa đẹp lắm. 
Anh ấy bị thổ huyết. 
Ông mất năm nao ngày độc lập 
 Buồm cao đỏ sóng bóng cờ sao (Tố Hữu) 
D. Hôm nay bạn phải trực nhật đấy nhé! 
Trò chơi 
NGÔI SAO MAY MẮN 
1 
2 
3 
8 
5 
4 
6 
7 
Chúc mừng bạn, bạn đem lại cho mình 1 điểm thưởng. 
MAY MẮN 
Ngôi sao may mắn đem lại cho bạn 2 điểm thưởng. 
MAY MẮN 
 Câu nói sau có vận dụng biện pháp nói giảm nói tránh không? 
“Con Rùa nó bò lật ngửa cũng còn nhanh hơn cậu đó.” 
CÂU HỎI. 
ĐÁP ÁN: 
- Câu nói trên không sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh (thiếu lịch sự khi g